Catch & Release: Απελευθερώνοντας το θήραµα
Το µεγάλο µαγιάτικο χάνεται αργά από το οπτικό µας πεδίο, καθώς επιστρέφει ελεύθερο µε νωχελικές κινήσεις της ουράς και σύµµαχο το τέλειο υδροδυναµικό του σώµα, στο βαθύ µπλε που ανήκει.
Θα έχει-ελπίζουµε-άλλη µια ευκαιρία να επιβιώσει και να αγωνιστεί διαιωνίζοντας τα πολύτιµα γονίδιά του. Έτσι, ίσως κάποια µέρα µας ανταµείψει µε τα παιδιά του τα οποία θα µας χαρίσουν µε τη σειρά τους έντονες στιγµές, αδρεναλίνη και αυξηµένους παλµούς, αναµνήσεις, συναισθήµατα νίκης και ολοκλήρωσης σαν αυτά που ακόµη µας µεθούν, µε το ανέβασµα ενός τέτοιου αντίπαλου. Η χηµική αντίδραση-επακόλουθο της παρατεταµένης µάχης, κυριεύει µυαλό και σώµα σαν πολλαπλός οργασµός που δεν έχει ακόµα καταλαγιάσει, αφήνοντας στόµα ξερό και τρεµάµενα µέλη. ∆εν είναι το πρώτο ψάρι που επιστρέφω στη µάνα Φύση (και σίγουρα δε θα είναι το τελευταίο), αλλά τα συναισθήµατα είναι πάντα το ίδιο έντονα. Ετούτο εδώ µάλιστα, έκανε φανερή όλη του την επιθυµία για να ζήσει επιστρατεύοντας όλη του τη δύναµη και τη µαχητικότητα σε µια κουραστική µάχη, ώσπου να έρθει επάνω νικηµένο αλλά ακόµα περήφανο.
Η απελευθέρωσή του δεν ήταν πράξη ελέους, απλά ένδειξη σεβασµού σε έναν άξιο αντίπαλο. Τα τελευταία χρόνια, έχει αρχίσει να παγιώνεται και στη συνείδηση των Ελλήνων ψαράδων η πρακτική της απελευθέρωσης, για κάποια τουλάχιστον από τα συνολικά τους αλιεύµατα.
Φυσικά, είµαστε εξ’ ορισµού ψαράδες και θηρευτές και συνεπώς είναι θεµιτό και αυτονόητο πως θα απολαµβάνουµε τα δώρα της θάλασσας και τους καρπούς των προσπαθειών µας. Από την άλλη πλευρά, η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι οι θάλασσες είναι πια αρκετά «κουρασµένες», αποτελεί ένα ακόµη κίνητρο για την επιλεκτική απελευθέρωση µέρους των επιτυχιών µας. Η απελευθέρωση όµως θα πρέπει να εντυπωθεί στη συνείδηση του καθενός µας, όχι σα µια οδυνηρή θυσία αλλά σαν την προσωπική µας συµβολή στο µέλλον της θάλασσας που αγαπάµε, το δικό µας και το µέλλον των παιδιών µας. Πέρα από τη σκοπιµότητα µιας απελευθέρωσης, υπάρχει και ο παράγοντας της προσωπικής µας ικανοποίησης. Για όσους δεν έχουν ακόµη βιώσει τα συναισθήµατα µιας επιτυχηµένης απελευθέρωσης, µπορώ απλά να βεβαιώσω πως είναι εξ ίσου έντονα µε εκείνα µιας αξιόλογης µάχης, ενώ σηµατοδοτεί και την αλιευτική µας ολοκλήρωση. ∆εν µπορώ να σας πω αν ένοιωσα πιο ολοκληρωµένος ψαράς µετά τη σύλληψη του πρώτου µου αληθινά µεγάλου ψαριού ή την πρώτη µου άτσαλη, αλλά αυθόρµητη απελευθέρωση… Γεγονός όµως είναι, πως κάτι άλλαξε µέσα µου εκείνη την πρώτη φορά, ίσως η δική µου αντίληψη για το θηρευτικό µου alter ego.
Με την ψυχρή λογική, αν πιστεύεις στις αλιευτικές σου ικανότητες και όχι στην τυχαία, ευκαιριακή επιτυχία, δε χρειάζεσαι περισσότερα ψάρια από όσα µπορείς κάθε φορά να καταναλώσεις φρέσκα µε τους δικούς σου. ∆ιαφορετικά τα κατεψυγµένα στην αγορά και λιγότερους µόχθους απαιτούν και φθηνότερα µας έρχονται, αν το καλοσκεφτούµε… Ο ψαράς, µε την αλµύρα συστατικό του αίµατός του και ταυτόχρονα πηγή ζωής γι’ αυτόν, θα επιστρέφει από ενδογενή ανάγκη στα πέλαγα σαν τον αλαφροΐσκιωτο ∆ον Κιχώτη, όχι για συλλογή τροφής, αλλά µε αυτοσκοπό την συνάντηση και την επιβεβαίωση απέναντι σε άγνωστους, ιδανικούς αντίπαλους, τους «ανεµόµυλους» µε τους οποίους δεν πρόλαβε να µετρηθεί ακόµη… Βρεθήκαµε λοιπόν στο µπλε αναζητώντας την πρόκληση, χρησιµοποιήσαµε κάθε δυνατό τέχνασµα, µπήκαµε στο µυαλό του αντιπάλου, ξεγελάσαµε το ένστικτό του. Το ψάρι πάλεψε δυνατά και εµείς υποδειγµατικά εκτονώσαµε την ορµή και την δίψα του για ζωή, ώσπου το φέραµε στο σκάφος, πιστοποιήσαµε την επιτυχία και τις ικανότητες µας ψηφιακά και αποφασίσαµε πως το ψάρι είναι µικρό, µεγάλο ή απλά θέλουµε να ζήσει. Το επιστρέφουµε λοιπόν ξανά στη θάλασσα και συνεχίζουµε κατευχαριστηµένοι µε τον εαυτό µας, αφού όλα κατέληξαν καλά… Εδώ έρχονται οι ειδικοί, επιστήµονες και ψαράδες, να διαφωνήσουν και να χαλάσουν την ηθική µας Νιρβάνα.
Με όρους όπως «συχνότητα επιβίωσης» και παραθέτοντας ανησυχητικά στοιχεία και µελέτες, µας θυµίζουν πως ο δρόµος για την Κόλαση είναι συχνά στρωµένος µε τις καλύτερες προθέσεις. Έτσι, τίθεται το εξής ερώτηµα: «η απελευθέρωση σηµαίνει πάντα και επιβίωση για το ψάρι;» Η απάντηση είναι ένα αισιόδοξο… ΙΣΩΣ!!! Το αποτέλεσµα εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από το ΑΝ έχουµε ακολουθήσει τις κατάλληλες τεχνικές πριν και κατά την απελευθέρωση. Περισσότερο δε ακόµα, όταν η τεχνική για την σύλληψη κάθε είδους διαφέρει και απαιτούνται διαφορετικές πρακτικές κατά την απελευθέρωση διαφορετικών ειδών. Εδώ θα πρέπει να αναλογιστούµε τις διαφορές στη φυσιολογία των διαφόρων ειδών, οι οποίες απαιτούν κατάλληλες γνώσεις ανατοµίας και συµπεριφοράς κάθε είδους.
Προσπαθώντας να αποφύγουµε την εξειδίκευση, προς το παρόν θα καθορίσουµε τους γενικούς παράγοντες για την επιβίωση ή όχι ενός ψαριού. Μπορούµε λοιπόν να κατονοµάσουµε σαν κύριους λόγους για την επιτυχή ή όχι απελευθέρωση τα τραύµατα, την κόπωση, την υποξία και τις µολύνσεις. Με αυτές τις σταθερές, αλλά και τις γνώσεις µας για τα διάφορα είδη και το περιβάλλον τους, µπορούµε να περιορίσουµε τη συχνότητα της µεταπελευθερωτικής θνησιµότητας, αν αντιληφθούµε πως το αποτέλεσµα θα εξαρτηθεί από όλη την αλυσίδα ενεργειών και προϋποθέσεων και στοχεύουµε η τελική απελευθέρωση να έχει σοβαρές πιθανότητες επιτυχίας. Ας δούµε λοιπόν αυτή τη διαδικασία µε τη σειρά…
Παράµαλλα
Πρόσφατες έρευνες έδειξαν -κυρίως στο ψάρεµα µε ζωντανά δολώµατα- πως τα στρογγυλά αγκίστρια, τα γνωστά µας “Circle Hooks”, τραυµατίζουν ελάχιστα το αλίευµα, χωρίς να θυσιάζουν τις πιθανότητες για ένα σίγουρο και αποτελεσµατικό κάρφωµα, αφού σπάνια θα καρφωθούν στα βράγχια του ψαριού (όργανο που αν τραυµατιστεί επιφέρει συχνά το θάνατο). Ακόµη, από κατασκευής τα αγκίστρια αυτά καρφώνουν σχεδόν πάντα στο δυνατό πλάι της σιαγώνας, µε ελαφρύτερες επιπτώσεις για το ψάρι αλλά και καλύτερο κράτηµα για εµάς. Στον αντίποδα, τα treble hooks (τα τριπλά δηλαδή), είναι εκείνα τα οποία πρέπει να αποφεύγονται κατά το δυνατόν, καθώς συστηµατικά τραυµατίζουν πολλαπλά το ψάρι και καθιστούν κάθε σκέψη για απελευθέρωση άσκοπη. Στα εξοπλισµένα µε τέτοια αγκίστρια τεχνητά, οι νέες τάσεις θέλουν να αντικαθίστανται από µονά ή τριπλά µε κοµµένα-λιµαρισµένα αρπάδια, ενώ µε τη χρήση απλών τύπου assist αγκιστριών, σίγουρα οι τραυµατισµοί είναι λιγότεροι και οι απελευθερώσεις υγιέστερες, χωρίς να έχουν παρατηρηθεί ουσιαστικές διαφορές στις επιτυχίες.
Με το ψάρι έξω από το νερό
Οι περισσότεροι από εµάς θα φέρουµε το αλίευµα στο κατάστρωµα για να το θαυµάσουµε και να το φωτογραφήσουµε ή -στην περίπτωση που κυνηγάµε ένα ρεκόρ στην κατηγορία µήκους µε απελευθέρωση- για µέτρηµα και ζύγισµα. Αυτή η περίοδος καθορίζει σε µεγάλο βαθµό τη βιωσιµότητα του ψαριού. Για αυτό ας είµαστε προετοιµασµένοι, έχοντας σε ετοιµότητα ότι υλικό και εργαλείο µπορεί να χρειαστούµε, µε στόχο την ελαχιστοποίηση του χρόνου παραµονής του ψαριού έξω από το νερό και τη διασφάλιση της υγείας του. Έχουµε προετοιµάσει λοιπόν µια επιφάνεια για να ακουµπήσουµε το ψάρι (κατά προτίµηση µια βρεγµένη πετσέτα), τα σύνεργα µέτρησης και τη ζυγαριά, τη φωτογραφική µηχανή και-αν διαθέτει το σκάφος- παροχή αλµυρού νερού πρόχειρη και ετοιµοπόλεµη, διαφορετικά το δοχείο ζωντανού σε λειτουργία. ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ αποφεύγουµε κάθε επαφή του µε γυµνά, στεγνά ή ιδρωµένα χέρια και σκληρές καυτές επιφάνειες, όπως πχ. το αντιολισθητικό ντεκ, γιατί µπορεί να οδηγήσει σε θερµικό σοκ ή απώλεια λεπιών, επιβαρύνοντας περαιτέρω το ήδη ταλαιπωρηµένο ψάρι.
Κάθε τραύµα ή απώλεια λεπιών, ξένα σώµατα, ιδρώτας κλπ, το καθιστούν περισσότερο ευάλωτο σε µολύνσεις και αυξάνουν την θνησιµότητα. Αν χρησιµοποιήσουµε ζυγαριά -ιδανικότερες είναι οι τύπου σφεντόνας µε πλαστικοποιηµένο, δίχως κόµπους δίχτυ, αποκαλούµενες και Weigh Slings- αποφεύγουµε το κρέµασµα από την κάτω σιαγώνα. Αν δε διαθέτουµε τέτοια, ας προσπαθήσουµε το ζύγισµα µε το ψάρι κρεµασµένο κάθετα, συγκρατώντας το απαλά αν σπαρταρά στη διαδικασία. Με το ψάρι ακόµη στο νερό δίπλα στο σκάφος, φορώντας ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ γάντια και κατά προτίµηση βρεγµένα, συγκρατούµε το ψάρι µε το lip gripper από το στόµα για σίγουρο έλεγχο, και µε το άλλο χέρι το αγκαλιάζουµε από τη µέση και κάτω ή συγκρατώντας την ουρά-τα µικρότερα µεγέθη-. Αποφεύγουµε να βγάλουµε το ψάρι κρεµώντας το από την σιαγώνα, φοβούµενοι πιθανούς τραυµατισµούς στους µυς ή/και τα όργανα κατάποσης. Το ξαπλώνουµε στη µαλακή, υγρή επιφάνεια και προσπαθούµε να επιταχύνουµε τις απαραίτητες διαδικασίες. Ανάλογα µε το είδος και µε το χρόνο που χρειαζόµαστε για την ολοκλήρωση µιας διαδικασίας, ίσως χρειαστεί να ανοίγουµε περιοδικά την παροχή αλµυρού νερού στο στόµα του ψαριού ώστε να οξυγονώνεται, ή να το αφήνουµε για τον ίδιο σκοπό κατά διαστήµατα στο δοχείο του ζωντανού για αναζωογόνηση. Σε κάθε περίπτωση, διατηρούµε το αλίευµά µας συνεχώς βρεγµένο και στον ίσκιο, προστατεύοντας έτσι και την επιδερµίδα του. Πριν ολοκληρώσουµε, ελέγχουµε και οπτικά την νηκτική κύστη, που θα εµποδίζει το ψάρι να καταδυθεί. Αν δεν έχει υποχωρήσει τελείως στον ενδιάµεσο χρόνο, ίσως χρειαστεί να επέµβουµε µε κατάλληλο όργανο και να τρυπήσουµε το γνωστό σηµείο πίσω από το βραγχιακό φτερό, αλλά µόνο αν πραγµατικά γνωρίζουµε την ανατοµία του είδους, διαφορετικά προκαλούµε σοβαρή βλάβη. Υπάρχουν για τον σκοπό αυτό κατάλληλα σύνεργα, όµως µπορεί άνετα να χρησιµοποιηθεί και µια χονδρή βελόνα από ενδοµυϊκή σύριγγα. Πιέζουµε σταθερά µε την παλάµη έως ότου ακούσουµε τον αέρα να εξέρχεται και υποχωρήσει η νηκτική κύστη. Η τεχνική αυτή αποτελεί ένα µεγάλο κεφάλαιο, καθώς διαφέρει από είδος σε είδος. Προς το παρόν, αν δεν είµαστε απολύτως σίγουροι για το τι κάνουµε, προχωράµε στην απελευθέρωση, όπου επίσης το ψάρι θα έχει την δυνατότητα να αναλάβει και να αναζωογονηθεί κατάλληλα. Υπάρχουν ακόµα κάποια ειδικά συστήµατα καταβύθισης σε συγκεκριµένο βάθος, για την γρήγορη και οµαλή επαναφορά της νυκτικής κύστης στο φυσιολογικό.
Χειρισµός του ψαριού
Τις περισσότερες φορές, η πείρα µας βοηθά στη διάκριση του είδους του θηράµατος, από τα πρώτα κιόλας δευτερόλεπτα της µάχης. Αν λοιπόν σκοπεύουµε να απελευθερώσουµε το ψάρι, είναι κάποιες φορές προτιµότερη µια δυναµική και σύντοµη µάχη, η οποία δε θα εξαντλήσει το ψάρι (π.χ. µαγιάτικο ή τόνο), ενώ άλλες φορές µια αργή, «ευγενική» ανάκτηση θα διατηρήσει το ψάρι (µια συναγρίδα ή ένα ροφό) υγιέστερο. Φέρνοντας το πιασµένο ψάρι δίπλα στο σκάφος, αν δε σκοπεύουµε να το ανεβάσουµε για πιστοποίηση (φωτογράφηση, µέτρηµα, ζύγισµα), είναι προτιµότερο η αφαίρεση του αγκιστριού και οι υπόλοιπες διαδικασίες να γίνουν µε το θήραµα στο νερό, αποφεύγοντας το πιάσιµο από τα βράγχια και εποµένως ένα σοβαρό, ανεπανόρθωτο τραυµατισµό του. Για αυτό το σκοπό υπάρχουν ειδικά εργαλεία, τα lip grippers, ενώ για την αφαίρεση του αγκιστριού ένας απαγκιστρωτής ή µια πένσα θα εγγυηθούν λιγότερη ταλαιπωρία για το ψάρι και περισσότερη ασφάλεια για τα χέρια µας. Αν πρέπει να χρησιµοποιηθεί γάντζος σα µόνη, τελευταία επιλογή, τρυπάµε προσεκτικά το δέρµα στην κάτω σιαγώνα και στην περίπτωση που χρειάζεται απόχη, πρέπει να είναι από πλαστικοποιηµένο και µαλακό υλικό. Φοράµε πάντα γάντια ή-τουλάχιστον-έχουµε βρεγµένα χέρια. Όταν το ψάρι έχει καταπιεί το αγκίστρι, δεν προσπαθούµε να το αφαιρέσουµε, αλλά κόβουµε το παράµαλλο όσο το δυνατόν πιο κοντά στο στόµα. Πέρυσι συνέλαβα µια υγιέστατη συναγρίδα στο jigging, από το στόµα της οποίας προεξείχαν πενήντα εκατοστά χονδρού παραγαδίσιου παράµαλλου!!!
Η απελευθέρωση
Πολλοί από εµάς, για χάρη της φωτογράφησης ή επειδή έτσι έχουµε δει να κάνουν στο εξωτερικό, επιστρέφουµε το ψάρι στο νερό θεαµατικά, εκτοξεύοντάς το από το κατάστρωµα µε στυλ Ολυµπιακού καταδύτη… Κάτι τέτοιο δείχνει µεν εντυπωσιακό στα βίντεο, αλλά στην πραγµατικότητα αποτελεί πρόσθετο παράγοντα επιβάρυνσης του ήδη ταλαιπωρηµένου ψαριού. Ίσως αυτή η πρακτική δεν έχει επιπτώσεις σε κάποια δυνατά εξωτικά είδη, αλλά για την πλειονότητα των ειδών, οι στιγµές που ακολουθούν θα καθορίσουν την επιτυχία ή αποτυχία µιας απελευθέρωσης. Εδώ ο ψαράς καλείται να δαπανήσει λίγο επιπλέον χρόνο και προσοχή, για να αυξήσει τις πιθανότητες επιτυχούς αποτελέσµατος. Σε ελάχιστες περιπτώσεις µετά από όλες αυτές τις διαδικασίες, το ψάρι είναι ικανό να κολυµπήσει και να καταδυθεί µε δικές του δυνάµεις ή-αν χρειαστεί-να αποφύγει έναν άλλο θηρευτή. Όλα τα ψάρια, επιβαρύνονται κατά τη διάρκεια της µάχης µε γαλακτικό οξύ και ορµόνες άγχους, τα οποία συγκεντρώνονται στο µυϊκό τους σύστηµα. Για αυτό, θα χρειαστεί να αφιερώσουµε λίγο ακόµη χρόνο για την αναζωογόνηση και οξυγόνωση του θηράµατος. Με τον τρόπο λοιπόν που το βγάλαµε από το περιβάλλον του, το επιστρέφουµε σε αυτό, συγκρατώντας το κατά την επαναφορά του στο νερό µε το gripper. Πρέπει να θυµόµαστε πως τα βράγχια είναι ένα όργανο από όπου οξυγονώνεται το ψάρι, αλλά δουλεύουν µε τη δίοδο του νερού προς µια µόνο κατεύθυνση, δηλαδή από εµπρός προς τα πίσω. Έτσι, πρέπει να κινούµε το ψάρι µας όπως κολυµπά στη φύση, δηλαδή µόνο προς τα εµπρός ή σε µια κυκλική, ανοιχτή πορεία και όχι εµπρός-πίσω, οπότε το οδηγούµε σταθερά πλάι στο σκάφος ενώ κινούµαστε µε µικρή ταχύτητα πρόσω, έως ότου νοιώσουµε ότι δυναµώνει και προσπαθεί να φύγει από µόνο του. Μια µικρή παρότρυνση-σπρώξιµο εµπρός ή κάτω και θα το δούµε να χάνεται στο βάθος, χαρίζοντάς µας στιγµές και αισθήµατα πρωτόγνωρα. Αν έχουµε κάνει τα πάντα σωστά, αυτή είναι η στιγµή της επιβράβευσής µας και όσοι έχουν ζήσει τέτοιες στιγµές καταλαβαίνουν τι εννοούµε επιβράβευση. Τελειώνοντας τούτο το άρθρο, ας αναλογιστούµε αν η ποιότητα της αναζήτησής µας είναι στους αριθµούς και τα µεγέθη ή ίσως στις εικόνες και την εσώτερη ικανοποίηση που µας προσφέρει η επαφή µε το υγρό στοιχείο, στην παραλία ή το πέλαγος, όπου τα προβλήµατα της καθηµερινότητας δε µπορούν να µας πλησιάσουν. Είναι υποχρέωσή µας η διατήρηση και η συνέχεια αυτού που γεµίζει και οµορφαίνει τη ζωή µας και καλύπτει την έµφυτη ανάγκη για το µπλε, να κατανοήσουµε και να δοκιµαστούµε, να προκαλέσουµε και να εξελιχτούµε, ως την αυτογνωσία που δεν έχει πια ανάγκη επιβεβαίωσης.
