Ο θάνατος του ελληνικού καϊκιού
Κάθεται με λυπημένα μάτια σε ένα παγκάκι μπροστά στην προβλήτα του Νέου Πύργου στη Βόρεια Εύβοια, βλέποντας μερικά από τα ελάχιστα εναπομείναντα καΐκια να πηγαίνουν πέρα δώθε. Μόλις πριν λίγα χρόνια εκεί δίπλα τους ήταν δεμένο το δικό του καΐκι. Κάθε μέρα, πριν ξημερώσει, ανέβαινε πάνω της για να πάει για ψάρεμα για να βγάλει τα προς το ζην.
Έκανε αυτή τη διαχρονική ιεροτελεστία του ψαρά για πάνω από σαράντα χρόνια.
Όμως ο Πέτρος Τζεβελέκος δεν μπορεί να το κάνει άλλο. Είναι 75 ετών και ο χρόνος τον βαραίνει στους ώμους. Αλλά ακόμα κι αν μπορούσε να εκτελέσει ξανά αυτή τη κοπιαστική εργασία, δεν θα μπορούσε πλέον να χρησιμοποιήσει το αγαπημένο του καΐκι, γιατί το έσπασαν σε σκάλες μπροστά στα μάτια του για μια μικρή χρηματική αποζημίωση.
Η ΕΕ προσφέρει αποζημίωση στους ψαράδες για να καταστρέψουν τα παραδοσιακά ελληνικά σκάφη τύπου «καΐκι»..
Το αγαπημένο σκάφος του Τζεβελέκου ήταν ένα από τα περίπου 13.000 καΐκια που έχουν καταστραφεί σκόπιμα από το 1994, μετά από οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ζητούσε την κατεδάφιση των μικρών ξύλινων ψαρόβαρκων που χρησιμοποιούσαν οι Έλληνες ψαράδες εδώ και αιώνες.
Η οδηγία στοχεύει να βάλει τέλος στην υπεραλίευση στη Μεσόγειο, και ισχύει και για άλλες μεσογειακές χώρες.
Ο νόμος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απαιτεί Έλληνες ψαράδες να εγκαταλείψουν τα αλιευτικά σκάφη και τις άδειές τους με αντάλλαγμα μερικές χιλιάδες ευρώ ως αποζημίωση.
Ωστόσο, τα έγγραφα που επιτρέπουν την αποζημίωση πρέπει να υπογράφονται τη στιγμή που καταστρέφεται το σκάφος, πράγμα που σημαίνει ότι ο ιδιοκτήτης πρέπει να είναι παρών κατά τη διάρκεια της «κοπής». Αυτός ο ανθρωπόμορφος όρος είναι η λέξη που χρησιμοποιούν οι ψαράδες όταν το αγαπημένο τους καΐκι σπάει σε κομμάτια από μια μπουλντόζα.
«Είχα το καΐκι μου για σαράντα δάκρυα», είπε ο Τζεβελέκος στο Greek Reporter. «Τα χρήματα που πήραμε ήταν πολύ λίγα, αφού ήταν ένα μικρό σκάφος. Ένιωσα πολύ άσχημα όταν το έκοψαν… Λυπάμαι που το έχασα». Δεν το έκανα, όμως, επειδή ήμουν αναγκασμένος. Τώρα είμαι 75, δεν μπορώ να δουλέψω. Αλλά θα συνεχίσω να ψαρεύω. Θα βρω ένα καραβάκι να ψαρέψω μόνος μου» τονίζει.
Ένας σκληρός νόμος που απειλεί μια παράδοση αιώνων
«Κάθε ρωγμή ήταν ένα μαχαίρι στην καρδιά μου», είπε ο Δημήτρης Λιβανός από τον Αγιόπυργο — επίσης στη Βόρεια Εύβοια — περιγράφοντας την κατεδάφιση του σκάφους που αναγκάστηκε να δει.
Η νομοθεσία της ΕΕ ζητά από τους ψαράδες να παραδώσουν το σκάφος και την άδεια τους για να αποζημιωθούν
Κάθε φορά που ο ιδιοκτήτης ενός αλιευτικού σκάφους παραχωρεί την άδεια του για επιδότηση, το σκάφος πρέπει να σπάει σε κομμάτια, φροντίζοντας να μην μπορεί ποτέ να χρησιμοποιηθεί ξανά για ψάρεμα.
Η διαδικασία «κοπής» πραγματοποιείται σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, περίπου κάθε δύο χρόνια.
Η οδηγία μπορεί να έχει στόχο να σταματήσει την υπεραλίευση στη Μεσόγειο, αλλά χωρίς αμφιβολία δείχνει μια πλήρη περιφρόνηση της έντονης συναισθηματικής αξίας που έχουν τα παραδοσιακά καΐκια για τους ιδιοκτήτες τους.
Ως αιωνόβια θαλάσσια χώρα, ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού της Ελλάδας εξαρτάται από την αλιεία για τα προς το ζην. Αμέτρητες γενιές Ελλήνων νησιωτών και παραθαλάσσιων κατοίκων της ηπειρωτικής χώρας έβγαζαν τα προς το ζην από τη θάλασσα και το κύριο εργαλείο για το εμπόριο τους ήταν το καΐκι τους.
«Πέρασα εξήντα χρόνια στη θάλασσα», αφηγείται ο Λιβανός. «Είχα ένα σκάφος οκτώ μέτρων (26 πόδια). Όμως τα χρόνια πέρασαν και έπρεπε να το κόψω. Ήταν πολύ λυπηρό. Τώρα δεν μπορώ να δουλέψω για να ζήσω, αφού τα χρήματα που πήρα ήταν λίγα».
Ο ψαράς έθιξε και το συναισθηματικό θέμα της καταστροφής του παραδοσιακού καϊκιού, που σηματοδοτεί και τον θάνατο μιας αρχαιοελληνικής παράδοσης.
«Αυτά τα σκάφη είναι παραδοσιακά. Δεν πρέπει να τα κόψουν. Θα πρέπει να τα κρατήσουν και να τα εμφανίσουν. Δεν υπάρχουν πλέον νέοι τεχνίτες για να κατασκευάζουν τέτοια σκάφη. Θα πρέπει να τα συντηρήσουν. Δεν υπάρχουν πλέον τεχνίτες ούτε να τα αποκαταστήσουν ούτε να χτίσουν καινούργια», λέει ο Λιβανός.
Εκτός από την ανυπολόγιστη ζημιά για τους πολλούς Έλληνες που βιοπορίζονται από το ψάρεμα, η οδηγία της ΕΕ απειλεί και την μακραίωνη παραδοσιακή τέχνη της ναυπηγικής. Η κατασκευή ενός ξύλινου αλιευτικού σκάφους απαιτεί εξαιρετική δεξιοτεχνία και γνώση των ιδιοτήτων διαφόρων τύπων ξύλου.
Η Ελλάδα έχει μια μακρά και περήφανη κληρονομιά στο καΐκι. Η κατασκευή ενός τέτοιου σκάφους απαιτεί φυσική ξυλεία, ειδικές τεχνικές σχεδιασμού και κατασκευής και εξοπλισμό και στη συνέχεια διακόσμηση σύμφωνα με συγκεκριμένες πολιτιστικές πρακτικές.
Η τεχνική της κατασκευής και συντήρησης του καϊκιού έχει περάσει φυσικά από γενιά σε γενιά από τα αρχαία χρόνια. Όμως όσο περνούν τα χρόνια η παράδοση σβήνει. Τα κατεστραμμένα καΐκια δεν θα αντικατασταθούν.
Οι απόγονοι των παραδοσιακών ψαράδων έχουν στρέψει το βλέμμα τους στον τουρισμό, ως επί το πλείστον, ή ακόμα και σε άλλα επαγγέλματα εξ ολοκλήρου που μπορεί να μην έχουν καμία σχέση με τη σκοτεινή θάλασσα.
Μια άλλη παράδοση που μοιάζει να σβήνει, μαζί με το καΐκι, είναι το καρνάγιο, το μικρό ναυπηγείο όπου ανέκαθεν συντηρούνταν ή επισκευάζονταν τα ψαροκάικα. Πάντα παραθαλάσσια και μερικές φορές μέσα σε λιμάνια, τα καρνάγια ήταν πάντα ανεξίτηλο κομμάτι της ελληνικής αλιευτικής παράδοσης.
Προσπάθειες για τη διάσωση των καϊκιών.
Ο Σύλλογος Παραδοσιακών Σκαφών Ελλάδος είναι ένας ιδιωτικός οργανισμός που καταβάλλει συντονισμένες προσπάθειες για να σώσει τα παραδοσιακά σκάφη από την εξαφάνιση.
Ο Σύλλογος, που ιδρύθηκε το 1999, επιχειρεί να εισαγάγει ένα πρόγραμμα το οποίο, αντί να τα καταστρέφει, θα επιτρέπει τη διάσωση και την αποκατάσταση παραδοσιακών σκαφών μέσω ιδιωτικής ιδιοκτησίας.
«Έχουν απομείνει περίπου 15.000 αλιευτικά σκάφη, με βάση τον αριθμό των τρεχουσών αδειών. Δεν ξέρουμε πόσα από αυτά είναι παραδοσιακά», λέει ο Νίκος Καβαλλιέρος, πρόεδρος του Συλλόγου.
«Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι όλοι ενεργοί. Μερικοί από τους ψαράδες έχουν συνταξιοδοτηθεί, ορισμένα σκάφη έχουν υποστεί ζημιές και δεν μπορούν να επισκευαστούν ή οι ιδιοκτήτες δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να τα επισκευάσουν. Άλλοι τα κρατούν στην ακτή», αναφέρει.
«Μέχρι στιγμής έχουν καταστραφεί 13.000 παραδοσιακά ψαροκάικα. Περίπου 10.000 καταστράφηκαν σύμφωνα με την οδηγία της ΕΕ και 3.000 έχουν εγκαταλειφθεί ή καταστραφεί και δεν είναι πλέον ενεργοί» , προσθέτει.
«Η ΕΕ πρόκειται να δώσει περισσότερα χρήματα για έναν ακόμη γύρο αποσύρσεων και κατεδαφίσεων. Κάθε χρόνο χάνουμε ψαρόβαρκες. Στο τέλος δεν θα μείνει τίποτα», θρηνεί ο Καναλλιερός.
Για τις αποζημιώσεις που δίνονται στους ψαράδες, ο πρόεδρος του Συλλόγου λέει ότι ένα σκάφος μήκους 12-14 μέτρων με 150 ίππους μπορεί να σημαίνει αποζημίωση 100.000-150.000 ευρώ.
Τα περισσότερα σκάφη, ωστόσο, έχουν μήκος 4-5 μέτρα (16 πόδια) και οι ιδιοκτήτες τους μπορούν να λάβουν μόνο περίπου 30.000 ευρώ όταν εγκαταλείψουν το σκάφος τους.
Ο Καβαλιέρος λέει ότι η καταστροφή των καϊκιών είναι εντελώς παράλογη.
«Θα μπορούσαν να ζητήσουν τα σκάφη να παραμείνουν στη στεριά και να σταματήσουν να χρησιμοποιούνται για ψάρεμα. Οι ιδιοκτήτες μπορούσαν να τα κρατήσουν στην αυλή τους ως αντίκες, ως αντικείμενα συναισθηματικής αξίας», διαμαρτύρεται.
Ερωτηθείς εάν τα μέτρα για την παύση της υπεραλίευσης υπαγορεύονται από μεγάλες διεθνείς εταιρείες ιχθυοκαλλιέργειας, ο Καναλλιερός λέει «Δεν θέλω να πιστεύω ότι η οδηγία (ΕΕ) είναι μόνο για να στηρίξει την ιχθυοκαλλιέργεια, γιατί δεν θέλουν να σταματήσουν εντελώς την αλιεία. ”.
Θα πίστευε κανείς ότι το Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας, τόσο έμπειρο στην προστασία των πολιτιστικών εικόνων του έθνους, θα μπορούσε να κάνει μια προσπάθεια να διατηρήσει τα παραδοσιακά καΐκια και ολόκληρο τον ναυτικό πολιτισμό που συνδέεται με το ψάρεμα, συμπεριλαμβανομένης της όμορφης και μοναδικής χειροτεχνίας των ξύλινων σκαφών.
«Το Υπουργείο Πολιτισμού δεν έχει κάνει απολύτως τίποτα», λέει απογοητευμένος ο Καβαλλιέρος στο Greek Reporter . Τους έχουμε πλησιάσει και είπαν ότι έχουν διασώσει μερικά παραδοσιακά ψαροκάικα — αλλά όχι τι και πού. Λένε ότι κάνουν προσπάθειες να τα διατηρήσουν, αλλά δεν έχουν κάνει τίποτα. Μόνο κροκοδείλια δάκρυα χύνουν».
Πηγή: limnosnea.gr
Ακολουθήστε το boatfishing.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις θαλασσινές ειδήσεις για το σκάφος, το ψάρεμα και την κατάδυση από την Ελλάδα και τον κόσμο
