Το πιο κλασσικό σύστηµα εκκίνησης γενικά σε µικρούς κινητήρες, είναι το χειροκίνητο σύστηµα εκκίνησης µε κορδονιέρα. Η κορδονιέρα είναι ιδαίτερα δηµοφιλής σε χορτοκοπτικά, αλυσοπρίονα και µικρούς κινητήρες σαν αυτούς των εξωλέµβιων, καθώς δε χρειάζεται ηλεκτρική ενέργεια όπως στους κινητήρες οι οποίοι χρησιµοποιούν µίζα. Αυτό το χαρακτηριστικό είναι προτιµητέο και έχει αποδειχθεί σωτήριο σε πολλές περιπτώσεις που ο χειριστής έµεινε από µπαταρία.
Στο παρόν άρθρο θα δούµε πως λειτουργεί η κορδονιέρα, καθώς και τι βλάβες παρουσιάζει και τον τρόπο επισκευής τους. Η κορδονιέρα διαθέτει καθαρά µηχανικά µέρη τα οποία φθείρονται και κάποια στιγµή θα παρουσιάσει πρόβληµα. Το πρόβληµα µπορεί να είναι απλό, όπως πχ. ένα κοµµένο ή αρκετά φθαρµένο σκοινί που απαιτεί αντικατάσταση, µπορεί να είναι όµως και σοβαρότερο, όπως ένα αδυνατισµένο ή σπασµένο ελατήριο επαναφοράς.
Ουκ ολίγες φορές έχει κοπεί το κορδόνι και η κορδονιέρα το έχει τραβήξει µέσα όπως ρουφάµε ένα µακαρόνι, και εκεί συχνά µπορεί να καταστραφεί και το ελατήριο της. Καµιά φορά µπορεί να είµαστε τυχεροί και να γλυτώσουµε τη µέρα µας µε το κορδόνι ανάγκης που πιάνει απευθείας επάνω στο βολάν, όταν ο κατασκευαστής έχει µεριµνήσει για εκκίνηση ανάγκης. Τότε, τυλίγουµε απλά το σχοινί γύρω απο το βολάν (συνήθως δεξιόστροφα), και τραβάµε δυνατά για να περιστραφεί το βολάν και να πάρει ο κινητήρας µπρος, αφήνοντας την επισκευή για αργότερα.
∆ιάφοροι τύποι
Λόγω των διαφόρων τύπων και µηχανισµών κορδονιέρας που εµφανίζονται ανά κατασκευαστή, δυστυχώς δεν υπάρχει γενικός κανόνας επισκευής για κάθε τύπο. Αυτό πρακτικά σηµαίνει ότι ενίοτε µπορεί να απαιτούνται εξειδικευµένα εργαλεία και τεχνικές για να επισκευασθεί η κορδονιέρα, ειδικά στην περίπτωση αλλαγής ελατηρίου. Άλλες φορές, πχ. όταν ο κινητήρας διαθέτει και µίζα, η όλη διαδικασία δυσχεραίνεται λόγω περιορισµένου χώρου. Σε κάθε περίπτωση προτείνουµε να µην το επιχειρήσετε, παρά µόνο εάν διαθέτετε το εγχειρίδιο επισκευών ή τη βοήθεια κάποιου που γνωρίζει πως γίνεται. Στο παρόν άρθρο θα µιλήσουµε για την κορδονιέρα τύπου Bendix (Μπέντιξ) µε εµπλεκόµενο γρανάζι, ενώ σε επόµενο άρθρο θα αναφερθούµε στις κορδονιέρες που τοποθετούνται πάνω από το βολάν. Ο ανωτέρω µηχανισµός έχει µπει µε διάφορες παραλλαγές σε αρκετούς κινητήρες διαφόρων κατασκευαστών (Johnson-Evinrude, Suzuki κτλ.)
Προσοχή στις επισκευές
Ο κίνδυνος που ελλοχεύει όταν λύνουµε την κορδονιέρα, βρίσκεται στο ελατήριο επαναφοράς του όλου µηχανισµού, το οποίο εάν ξετυλιχτεί ανεξέλεγκτα, µπορεί να µας τραυµατίσει. Έτσι, όταν αντικαθιστάτε το ελατήριο ή λύνετε όλο το µηχανισµό, φροντίστε να φοράτε πάντοτε γυαλιά εργασίας. Επίσης καλό θα ήταν να βγάλετε και τα µπουζί, για να µην εκκινήσει ο κινητήρας κατά λάθος, όταν χρειαστεί να περιστρέψετε το βολάν.
Παραδείγµατα
Τα παρακάτω παραδείγµατα είναι αντιπροσωπευτικά και οι οδηγίες δεν ταιριάζουν για κάθε κορδονιέρα, αλλά σας δίνουν µία ιδέα για το πως γίνεται η εργασία. Σε κάθε περίπτωση συµβουλευθείτε το εγχειρίδιο επισκευών του κατασκευαστή. Θα δούµε λοιπόν πως γίνεται µία επισκευή κορδονιέρας στους δηµοφιλείς 2χρονους 9.9 και 15 Johnson-Evinrude κινητήρες, µέσω του σχετικού Σχ. 1.
Αντικαθιστώντας το κορδόνι του µηχανισµού
Στους περισσότερους κινητήρες, για την αλλαγή κορδονιού χρειάζεται απλά να βγάλετε το υπόλοιπο του κοµµένου κορδονιού, ή ακόµα και όλο το κορδόνι, εάν αρχίζει να ξεφτίζει ή λεπταίνει αρκετά σε κάποιο σηµείο. Η τεχνική είναι απλή: τo τραβάτε προς τα έξω κόντρα στη δύναµη του ελατηρίου, έως ότου βρείτε τον κόµπο µέσα στην εγκοπή της τροχαλίας στην οποία φωλιάζει το σχοινί. Σε αυτή τη φάση το ελατήριο είναι τεταµένο και θα ωθεί τον µηχανισµό να ξετυλιχτεί. Με τη βοήθεια ενός κατσαβιδιού ή µίας σφήνας που θα σφηνώσει ανάµεσα στα δόντια του µηχανισµού και κάποιου σταθερού σηµείου στον κινητήρα, µπορείτε να το κρατήσετε συσπειρωµένο για να βγει το κορδόνι. Στη Φωτ. 1, σε µία Johnson 9.9, φαίνεται το κατσαβίδι που κοντράρει στα δόντια του πινιόν (γραναζιού) του µηχανισµού, έτσι ώστε να αφαιρεθεί το κορδόνι.
Όταν αφαιρέσετε το παλαιό κορδόνι από την τροχαλία, τότε θα χρειαστείτε ένα νέο µε µήκος και διάµετρο ίδια µε το παλιό (αν το αγοράσετε χύµα κοµµένο από κουλούρα) και φυσικά όµοιας αντοχής και ποιότητας. Υπάρχει βέβαια και η λύση αγοράς του εργοστασιακού ανταλλακτικού, µε έτοιµο, σωστό µήκος και την πρέπουσα αντοχή. Το σωστό µήκος αναφέρεται πάντοτε στο εγχειρίδιο επισκευών του κινητήρα σας.
Στη συνέχεια βγάλτε το πλαστικό που καλύπτει το κορδόνι εντός της χειρολαβής µε ένα µικρό κατσαβίδι, για να δείτε τον κόµπο. Με το κατσαβίδι σπρώξτε προς τα έξω σιγά- σιγά τον κόµπο, έως ότου αυτός βγει εντελώς. Στη συνέχεια αφαιρέστε τελείως το παλιό κορδόνι από τη χειρολαβή. Σε µερικά µοντέλα, αντί για κόµπος στη χειρολαβή υπάρχει µία αλουµινένια θήκη µε εγκοπές (Φωτ. 3), εντός της οποίας τοποθετείται το άκρο του κορδονιού και δεν απαιτείται κόµπος. Σε αυτή την περίπτωση, σπρώξτε πρώτα τη θήκη έξω από τη χειρολαβή µε κατσαβίδι και αφαιρέστε το κορδόνι.
Κάψιµο του νέου κορδονιού
Για να µην ξεφτίσει το καινούργιο κορδόνι, πρέπει να το κάψετε στην άκρη. Πάρτε και τα δύο άκρα του νέου κορδονιού και κάψτε τα µε έναν αναπτήρα σε µήκος περίπου 1,5 εκατοστού.
Τροφοδότηση του νέου κορδονιού
Με τα δύο άκρα του κορδονιού καµένα, πάρτε το ένα άκρο και κάντε έναν κόµπο σε σχήµα «8» (βλέπε Σχ. 2), και στη συνέχεια περάστε το από τη χειρολαβή. Πιέστε µε το κατσαβίδι τον κόµπο σφιχτά µέσα στη χειρολαβή. Τοποθετήστε το πώµα στη θέση του. Στην περίπτωση θήκης (Φωτ. 3), τοποθετήστε το κορδόνι ανάλογα.
Πάρτε τώρα το άλλο άκρο του κορδονιού και περάστε το στο άνοιγµα του καλύµµατος του κινητήρα, το οποίο οδηγεί στην κορδονιέρα. Με προσοχή περάστε το κορδόνι από την τρύπα που υπάρχει στην τροχαλία και τροφοδοτήστε το επίσης προσεκτικά µέσα από την τρύπα. Προσοχή να µην ακουµπήσετε την «κόντρα» που έχετε βάλει (κατσαβίδι ή ξύλινη σφήνα) για να µην ξετυλιχτεί ο µηχανισµός λόγω του ελατηρίου, καθώς εάν φύγει, θα ξετυλιχτεί το ελατήριο εντός της φωλιάς του.
Βρείτε την εγκοπή που ασφαλίζει τον κόµπο εντός της τροχαλίας, κάντε πάλι ένα κόµπο σε σχήµα «8» και στερεώστε τον. Κρατήστε γερά το κορδόνι, αφαιρέστε τη σφήνα και αφήστε σιγά-σιγά την τροχαλία να µαζέψει όλο το κορδόνι µέσω του ελατηρίου της (Φωτ. 2). Εάν είχατε υπολογίσει σωστά το µήκος του καινούργιου κορδονιού και κάνατε όλη την εργασία σωστά, τότε µόλις η τροχαλία µαζέψει το κορδόνι, θα δείτε τη χειρολαβή να κάθεται ακριβώς στην θέση της, χωρίς τζόγους. Εάν δεν τα έχετε καταφέρει, θα πρέπει να κοντύνετε λίγο το κορδόνι και να ξαναδοκιµάσετε.
Αντικατάσταση ελατηρίου
Για να αντικαταστήσετε το ελατήριο, πρέπει να αφαιρεθεί όλος ο µηχανισµός από τον κινητήρα. Ξεκινήστε βγάζοντας τον κόµπο από τη χειρολαβή και λύστε τον κόµπο ή αφαιρέστε τον από τη θήκη του (Φωτ. 3). Με προσοχή επιτρέψτε στο µηχανισµό να τραβήξει σταδιακά το κορδόνι, µέσα από την τρύπα στο κάλυµµα του κινητήρα. Εάν το ελατήριο έχει σπάσει ή φύγει από τη θέση του, τότε τραβήξτε το κορδόνι µόνοι σας µέσα από την τρύπα.
Λύστε τη βίδα (Φωτ. 4) στο πάνω µέρος του µηχανισµού, αλλά µην τη βγάλετε, και τραβήξτε µαζί µε τη βίδα όλο το µηχανισµό έξω. Αυτό το κάνουµε για να µην ξεχωρίσει η τροχαλία από τη φωλιά στο κάτω µέρος που συγκρατεί συσπειρωµένο το ελατήριο και ξεδιπλωθεί αυτό βίαια. Αν τη βγάλετε, κρατήστε σφιχτά όλο το µηχανισµό µε το χέρι (Φωτ. 5). Άλλοι τρόποι για να µην ξεχωρίσει το σύνολο, είναι µονωτική ταινία όπως στη Φωτ. 6 ή παξιµάδι 3/8΄΄ στο άκρο της βίδας (Φωτ. 7).
Μόλις βγάλετε το µηχανισµό, µία καλή ιδέα είναι να τον τοποθετήσετε σε µία µικρή µέγγενη (Φωτ. 8), είτε σταθερή, είτε φορητή, και αφού παρεµβάλλετε κάτι µαλακό (π.χ δύο φέτες ξύλο) για να µη χαλάσουν οι βόλτες στο άκρο της, να πιάσετε το άκρο της βίδας. Αφού βεβαιωθείτε ότι ο µηχανισµός είναι γερά στερεωµένος στη µέγγενη, τραβήξτε το άκρο του ελατηρίου που εξέχει µε ένα µυτοτσίµπιδο, µέχρι να το ξετυλίξετε όλο. Σε περίπτωση ανάγκης µπορείτε να το αφαιρέσετε µε τα χέρια, αλλά µε µεγάλη προσοχή για να µην τραυµατιστείτε (Φωτ. 9).
Στη συνέχεια, βγάλτε από τη µέγγενη το µηχανισµό και χωρίστε τον στα δύο, αφαιρώντας από τη φωλιά του ελατηρίου το γρανάζι πινιόν µαζί µε την τροχαλία (Φωτ. 10). Αφαιρέστε το υπόλοιπο ελατήριο από τη φωλιά. Καθαρίστε όλα τα εξαρτήµατα, ελέγξτε για φθορές και αντικαταστήστε ότι χρειάζεται. Το γρανάζι πινιόν (Φωτ. 11) έχει στρογυλλεµένα δόντια στο πάνω µέρος του, όχι εξαιτίας φθοράς, αλλά επειδή είναι έτσι κατασκευασµένο ώστε να εµπλέκει σωστά γύρω από το βολάν.
Τοποθέτηση του νέου ελατηρίου
Γρασάρετε επιµελώς τη φωλιά του ελατηρίου µε λευκό γράσσο λιθίου και τοποθετήστε το νέο ελατήριο προσέχοντας τις σχετικές ροδέλες (Σχ. 1) και την ελατηριωτή ασφάλεια, ώστε να µπουν στη θέση τους. Μόλις µπει το ελατήριο, τοποθετήστε και την τροχαλία του κορδονιού, έτσι ώστε ο πείρος στο κάτω µέρος της να µπει στο στραβωµένο άκρο (µάτι) του ελατηρίου (Φωτ. 12). Τοποθετήστε το γρανάζι πινιόν στο πάνω µέρος της τροχαλίας και µην το γρασάρετε (είναι τεφλονούχο και δεν απαιτείται), καθώς µπορεί µακροπρόθεσµα να µαγκώσει.
Λαδώστε ελαφρά την κεντρική βίδα και περάστε την στο κέντρο της τροχαλίας, αφού βεβαιωθείτε ότι όλες οι ροδέλες είναι στη θέση τους. Αν θέλετε να ξανατυλίξετε όλο το ελατήριο, µπορείτε για ευκολία να βάλετε ένα παξιµάδι 3/8΄΄ στο κάτω µέρος της βίδας (Φωτ. 7). Επανατοποθετήστε το κορδόνι και σφίξτε το γύρω απο την τροχαλία αριστερόστροφα (όπως κοιτάµε το γρανάζι πινιόν από πάνω). Κρατήστε σφιχτά τη φωλιά και τραβήξτε το κορδόνι γυρνώντας την τροχαλία αριστερόστροφα, τροφοδοτώντας ταυτόχρονα το ελατήριο από τη σχισµή στη φωλιά (Φωτ. 13) και πιέζοντάς το ελαφρά για να µπει έως το τέρµα του, και το στραβωµένο άκρο του να αγκαλιάζει τη σχισµή σωστά (Φωτ. 14). Τοποθετήστε πάλι την ασφάλεια (Σχ. 1) και το γρανάζι πινιόν, και αφαιρέστε το παξιµάδι 3/8΄΄ (Φωτ. 7).
Βάλτε λίγη κόλλα σπειρωµάτων στις βόλτες της βίδας. Τοποθετήστε το σύνολο πάλι στον κινητήρα (Φωτ. 15), προσέχοντας ώστε το µεταλλικό «αυτί» της φωλιάς (Φωτ. 16) να κουµπώσει στη βάση στήριξης του µηχανισµού. Βιδώστε τότε τη βίδα, αλλά όχι τόσο ώστε να µπλοκάρει το µηχανισµό. Τραβήξτε το κορδόνι µέσα από το σχετικό άνοιγµα και ξαναβάλτε το στη χειρολαβή µε το σχετικό κόµπο, ή στη θήκη.
Σηµείωση: Αν ο κινητήρας διαθέτει σύστηµα αποφυγής εκκίνησης µε ταχύτητα, θα δείτε ένα µικρό κόκκινο µοχλό (Φωτ. 6) µπροστά από την κορδονιέρα, ο οποίος παίζει το ρόλο ασφάλειας. Τοποθετήστε το έτσι ώστε ο κινητήρας να περιστρέφεται µε την κορδονιέρα µόνο µε νεκρά και όχι µε ταχύτητα.
∆οκιµάστε την κορδονιέρα µερικές φορές για να δείτε ότι εµπλέκει σωστά και περιστρέφει µε ευκολία το βολάν, και είστε έτοιµοι. Η ανωτέρω διαδικασία ανήκει µόνο στο συγκεκριµένο µηχανισµό, και σε άλλες περιπτώσεις αν λύσει την κορδονιέρα χωρίς χρήση ειδικών εργαλείων, µπορεί κανείς να φάει όλη του την ηµέρα χωρίς κανένα αποτέλεσµα. Εκεί απλά αναζητήστε τη συµβολή του επαγγελµατία…