Παραδοσιακά Ψαρέματα: Ζόκα
Όπως ακριβώς τα ψάρια προσαρμόζονται κάθε φορά στις υπάρχουσες καταστάσεις έτσι και ο σύγχρονος ψαράς προσαρμόζει τον τρόπο ψαρέματός του ανάλογα με τη συμπεριφορά των ψαριών.
Η ζόκα μπορεί να επινοήθηκε αρχικά για κάποιο δύστροπο ψάρι, όμως γρήγορα προσαρμόστηκε σε όλα τα ψάρια και σε όλες τις συνθήκες. Ο Έλληνας ψαράς, από τα πρώτα του κιόλας ψαρέματα, παρατήρησε τη διαφορά που είχε το δολωμένο αγκίστρι καθώς κατευθυνόταν στο βυθό-με τη βοήθεια ενός βαριδιού-σε σχέση με το ελεύθερο δόλωμα που κατέβαινε αργά. Έτσι πολύ γρήγορα άφησε στην άκρη το οποιοδήποτε βάρος χρησιμοποιούσε και με το αγκίστρι μόνο του δεμένο στη πετονιά, προσεκτικά δολωμένο, έβγαζε ψάρια μεγάλα κι εκλεκτά. Όμως αυτό το ψάρεμα πραγματοποιούνταν με επιτυχία σε ρηχά μόνο σημεία. Αν ήθελε να αναζητήσει ψάρια λίγο βαθύτερα, δεν τα κατάφερνε με σκέτο αγκίστρι, αφού το δόλωμα είτε δεν έφτανε στο βυθό λόγω των ισχυρών ρευμάτων ή ακόμα και αν έφθανε, ήταν σε άσχημη κατάσταση από τις τσιμπιές των μικρόψαρων, που το είχαν περιλάβει στο κατέβασμά του. Η λύση σε αυτό δεν άργησε να βρεθεί. Ο ψαράς σκέφτηκε έξυπνα ως εξής. Η ύπαρξη βάρους είναι απαραίτητη. Το βάρος όμως αυτό δεν πρέπει να φοβίζει τα ψάρια αλλά να τα προσελκύει. Πως θα γινόταν αυτό; Με την παρουσία του βάρους κοντά στο δόλωμα και όχι στην άκρη της αρματωσιάς! Δηλαδή πως;
Το βάρος αυτό θα ήταν ένα σώμα με το αγκίστρι και θα κατέβαινε μαζί με το δόλωμα, χωρίς να δημιουργεί υποψίες στα ψάρια. Για κάμποσο χρονικό διάστημα αυτό λειτούργησε θαυμάσια. Όμως τα ψάρια άρχισαν να υποψιάζονται την παγίδα και οι συλλήψεις λιγόστεψαν. Ο ψαράς τότε σκέφτηκε να κατασκευάσει το βάρος με σχήμα τέτοια που να μοιάζει σα δόλωμα στα μάτια των ψαριών. Άλλαξε λοιπόν το σχήμα του βάρους, του έδωσε τη μορφή μικρόψαρου και πολυμήχανος καθώς ήταν το γυάλισε με ένα πανάκι βουτηγμένο σε υδράργυρο ώστε να γυαλίσει τέλεια. Δόλωνε το αγκίστρι του με μικρές γαρίδες, καραβιδάκια και άλλα φυσικά δολώματα και καθώς το δόλωμα έπεφτε στο νερό μαζί με το καλογυαλισμένο μολύβι, έδινε στα ψάρια την εντύπωση της πάλης μιας γαρίδας ή μιας καραβίδας με ένα μικρόψαρο. Το όλο σκηνικό ήταν ιδιαίτερα προκλητικό και χωρίς πολύ σκέψη το οποιοδήποτε μεγάλο ψάρι ορμούσε να καταπιεί με τη μια και τους δυο μεζέδες μαζί. Η πατέντα αυτή λειτούργησε θαυμάσια αρκετά χρόνια και τα ψάρια που πιάνονταν ήταν εντυπωσιακά. «Ξεφύτρωναν» κυριολεκτικά από εκεί που δεν υπήρχαν ή για να ακριβολογούμε έβγαιναν ψάρια εκεί που οι άλλοι τρόποι ψαρέματος αδυνατούσαν να πετύχουν το παραμικρό. Η επιτυχία της συγκεκριμένης τεχνικής γρήγορα οδήγησε τον ψαρά στην εφαρμογή της σε μεγαλύτερα βάθη αλλά και πολύ μεγαλύτερα θηράματα. Φαγκριά, ροφοί, στήρες, σφυρίδες, βλάχοι, έβγαιναν εύκολα στην επιφάνεια όταν το βαρίδι της ζόκας έγινε βαρύ, το αγκίστρι μεγάλο και το δόλωμα ολόκληρο καλαμάρι, σουπιά ή ζωντανό ψαράκι. Μάλιστα, για να μην χάνονται τσιμπήματα, πρόσθεσε και αγκίστρια «κλέφτες» στο σύστημα, φτιάχνοντας έτσι το απόλυτο ψαρευτικό εργαλείο. Για πολλά χρόνια η τεχνική αυτή της ζόκας συνέχισε να δίνει πολλά κι εκλεκτά ψάρια. Οι ψαράδες που την χρησιμοποιούσαν, γνωρίζοντας τις μεγάλες δυνατότητές της, προσπάθησαν -όπως είναι λογικό- να το κρατήσουν μυστικό από τους συναδέλφους τους. Τα ψαρέματά τους ήταν μοναχικά και το εργαλείο κρυβόταν καλά μέσα στα υπόλοιπα σύνεργα, παρουσιάζοντας κάποια παραλλαγή ψαρέματος στα μάτια των άλλων.
Μια μεγάλη σκορπίνα πιασμένη σε κλασική ζόκα με δόλωμα νωπή σουπιά, ψαρεμένη σε βάθος 210 μ.
Τα χρόνια πέρασαν αλλά η τεχνική της ζόκας άντεχε. Τα ψάρια δύσκολα μπορούσαν να υποψιαστούν την παγίδα κι εξακολουθούσαν να πιάνονται σχετικά εύκολα. Ήρθε η βιομηχανοποίηση του αλιευτικού εξοπλισμού και οι εταιρείες προσπάθησαν να δώσουν ότι ήταν δυνατόν στον ψαρά για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους. Το καθετί μελετήθηκε, άλλαξε μορφή ώστε να είναι περισσότερο εμπορικό και βγήκε σε μεγάλη παραγωγή. Η ζόκα για αρκετά χρόνια παρέμενε στο περιθώριο, παρόλο που στην ελληνική αγορά κυκλοφορούσε ευρέως και πουλιόταν στα περισσότερα καταστήματα ειδών αλιείας. Η τεχνική της, ήταν γνωστή σε λίγους και αυτοί κατάφερναν να μην την μεταδίδουν προς τα έξω, στερώντας την πλατιά διάδοση της τεχνικής. Όμως, ένα μυστικό στις μέρες μας, δύσκολα μπορεί να κρατηθεί μυστικό. Έτσι και αυτή πήρε το δρόμο της βιομηχανοποίησης, με τις απαραίτητες τροποποιήσεις. Το απλοϊκό σουλούπι της άλλαξε μορφή. Η μονοτονία του μολυβιού και του αγκιστριού, εκτός από την τροποποίηση του σχήματος, ήρθε να συμπληρωθεί με πολύχρωμες λωρίδες, κορδόνια και πλαστικά, που τραβούσαν το μάτι του ψαρά από μακριά. Ο όρος ζόκα άλλαξε -αφού ήταν κάτι καθαρά ελληνικό- και ανάλογα με τη σχεδίαση της πήρε ξενόφερτες ονομασίες (καμπούρα, τένυα κ.α.), ώστε να μπορέσει να πουλήσει παγκοσμίως. Και μάλλον τα κατάφερε…
Στις μέρες μας, ένα μεγάλο σύνολο ψαράδων έχει στα σύνεργά του κάποια μορφή ζόκας, ενώ αρκετοί είναι και οι θαυμαστές της. Οι επιτυχίες της είναι δεδομένες αν ακολουθήσεις κάποιους βασικούς κανόνες, οι οποίοι στην ουσία ευθύνονται και για τη δημιουργία της. Η φιλοσοφία του δολώματος που κατεβαίνει στο βυθό, όσο γίνεται πιο αργά, χωρίς να φαίνεται το βαρίδι, παρά να καλύπτεται από το δόλωμα δίνοντας στα ψάρια μια λανθασμένη εικόνα, εξακολουθεί να είναι κυρίαρχο και στις μέρες μας. Τα ψάρια παρότι συνεχώς προσαρμόζονται στα υπάρχοντα δεδομένα, δύσκολα μπορούν να καταλάβουν την παγίδα του ψαρά και μάλλον θα εξακολουθήσουν να πιάνονται στα εργαλεία του για αρκετά χρόνια ακόμα. Ο ψαράς σίγουρα θα πραγματοποιήσει στο μέλλον πολλές τροποποιήσεις στο αλιευτικό εργαλείο της ζόκας, δίνοντάς του νέα σχήματα, μορφές και ονόματα, αλλά αυτό που δε θα μπορέσει ποτέ να καταφέρει να αλλάξει είναι η φιλοσοφία της, η οποία στην ουσία αποτελεί και το μεγάλο «μυστικό» της επιτυχίας.
Κλέφτες, το αρμάτωμα της ζόκας
Πρόκειται για δυο επιπλέον αγκίστρια τα οποία προστίθενται με μικρά παραμαλλάκια πάνω στη ζόκα, για αμεσότερο και καλύτερο κάρφωμα του ψαριού που θα τσιμπήσει το δόλωμά μας. Τα παράμαλλα αυτά μπορεί να είναι από πετονιά ή νήμα, ανάλογα με το μέγεθος και το είδος των ψαριών που αναζητάμε. Συνήθως δένονται πάνω στο μεγάλο αγκίστρι ή – αν διαθέτει το βαρίδι μας- σε ειδική υποδοχή.
Χέρι ή καλάμι;
Μπορεί παλιά η ζόκα να ψαρευόταν αποκλειστικά στο χέρι, αλλά στις μέρες μας που ο εξοπλισμός έχει πάρει μεγάλη εξειδίκευση, ελάχιστοι είναι αυτοί οι οποίοι θα επιχειρήσουν ψάρεμα στο χέρι, παρά μόνο σε ρηχά νερά . Στα βαθιά, με τη χρήση καλαμιού και μηχανισμού γεμισμένου με νήμα που δεν το παρασέρνεται εύκολα από το ρεύμα, το δόλωμά μας κατεβαίνει ακριβώς εκεί που θέλουμε, ενώ το ανέβασμα και το ψάρεμα ενός ιδιαίτερα μεγάλου ψαριού γίνεται πιο εύκολα και πολύ πιο απολαυστικά.
Το λιμανίσιο ζοκάκι
Η τεχνική της ζόκας ανακαλύφθηκε μέσα στα λιμάνια κι εκεί συνεχίζει ακόμη να αποδίδει τα μέγιστα. Μπορεί τα ψάρια να μην είναι τεράστια, όπως αυτά που βγάζουν συνάδελφοι ψαράδες με σκάφος, παραμένουν όμως αξιόλογα κι εκλεκτά. Το αργό κατέβασμα του δολώματος στο βυθό, δεν αφήνει και πολλά περιθώρια στα ψάρια, τα οποία συνήθως το αρπάζουν πριν καν προλάβει να ακουμπήσει στο βυθό. Μια παραλλαγή της ζόκας, είναι αυτή που πολλοί από εμάς χρησιμοποιούμε στα λιμανίσια ψαρέματά μας. Πρόκειται για ένα αγκίστρι δεμένο σε μια λεπτή πετονιά και για να κατεβαίνει προς το βυθό προσθέτουμε μικρά σχιστά μολυβάκια. Το βάρος εξαρτάται από το βάθος, τα ρεύματα που επικρατούν αλλά και τα μικρόψαρα που μπορεί να υπάρχουν. Λειτουργεί το ίδιο καλά με ένα μικρό ζοκάκι, είναι πολύ πιο φθηνό και παίρνει συνεχώς τροποποιήσεις. Δολώνεται συνήθως με ζωντανή γαριδούλα, καραβιδάκι, φιλέτο σαρδέλας και τα ψάρια που πιάνονται είναι μουρμούρες, τσιπούρες, σαργοί, κακαρέλοι, μελανούρια, μεγάλοι σπάροι, λαβράκια.
Σκέτο μολύβι ή με χρώμα και λάμψεις;
Η ιδέα της ζόκας ξεκίνησε από το σκέτο μολύβι. Πολύ γρήγορα αυτό το μολύβι τριβόταν με υδράργυρο και πανί για να γυαλίζει. Αργότερα, όταν οι ψαράδες έμαθαν για την επικινδυνότητα του υδράργυρου, προτίμησαν το βάψιμο με έντονα χρώματα και πρόσθεσαν πλοκάμια. Κατασκευάστηκε έτσι μια μεγάλη ποικιλία ζοκών, ώστε ο ψαράς, ανάλογα με το τι θα θελήσει να πιάσει, να βάζει και την ανάλογη στην αρματωσιά του.
Μεγάλο καλαμάρι δολωμένο σε «μοντέρνα» ζόκα
Ζόκα ένα παραδοσιακό ψάρεμα | Στράτος Παπαευστρατίου
Η ζόκα είναι ένα από τα πιο παραδοσιακά ψαρέματα, με μεγάλες καταγεγραμμένες επιτυχίες στους πολύ παλιούς ερασιτέχνες ψαράδες. Έως και σήμερα, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο ψαρέματος, η ζόκα αποτελεί την ίδια επιτυχημένη τεχνική. Η ζόκα είναι ένα αγκίστρι με μολύβι, σε διάφορα βάρη και νούμερα αγκιστριού, ανάλογα με πάντα με το βάθος και τα ψάρια που στοχεύουμε. Οι σημερινές ζόκες, μπορείς να πεις ότι είναι λίγο πιο εξελιγμένες από εκείνες των παππούδων μας. Οι διαφορές δεν είναι πολύ μεγάλες και αφορούν κυρίως στο σχήμα, στο ότι τώρα υπάρχουν μάτια που τις κάνουν ακόμα πιο ελκυστικές και ότι μιμούνται ακόμα καλύτερα την κίνηση ενός ψαριού. Όταν βυθίσουμε μία ζόκα με ζωντανό καλαμάρι ή σουπιά στον βυθό της θάλασσας, οι πιθανότητες επιτυχίας είναι πολύ μεγάλες, εάν βέβαια ό τόπος έχει ψάρια.
Παράγοντες επιτυχίας στο ψάρεμα με ζόκα | Χρήστος Βερούχης
Ένα εργαλείο που έχουν ακουστά πολλοί αλλά πολλοί λίγοι το ψαρεύουν και ακόμα λιγότεροι το γνωρίζουν πραγματικά. Η ζόκα ψαρεύεται συνήθως σε δύσκολα σημεία, όπως ναυάγια και απότομα γκρεμίσματα και μπορούμε να ξετρυπώσουμε ψάρια εκεί που θα ήταν αδύνατο με άλλες τεχνικές. Βασική προϋπόθεση για να ψαρέψουμε με ακρίβεια τη ζόκα, είναι η απουσία ρευμάτων, ώστε να μπορέσουμε να στοχεύσουμε σωστά το σημείο συγκέντρωσης των ψαριών. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την κλασική ζόκα ή να πειραματιστούμε με νέας γενιάς εργαλεία, όπως είναι οι διάφορες καμπούρες και να τις αρματώσουμε στα μέτρα μας. Ειδικά στις τελευταίες, δείχνουν να έχουν ιδιαίτερη προτίμηση τα κόκκινα ψάρια, καθώς φαίνεται ότι τα «φωνάζουν» από μακριά. Το δόλωμα που δουλεύει αυτήν την εποχή είναι το καλαμάρι και την άνοιξη η σουπιά. Η καλύτερη ώρα για να δουλέψουμε την ζόκα είναι νωρίς το πρωί και αργά το απόγευμα όσον αφορά στα μαυρόψαρα, ενώ τα κόκκινα τρώνε και τις υπόλοιπες ώρες τις ημέρας, ειδικά σε σημεία με σχετικά μεγάλα βάθος.
Σύνδεση ζόκας με το παράμαλλο
Ο ψαράς μπορεί να δέσει το παράμαλλό του απευθείας πάνω στον κρίκο της ζόκας ή να χρησιμοποιήσει κρικάκια, όπως ακριβώς και με το jigging. Το πενσάκι με τη μύτη που εξέχει, είναι ιδιαίτερα απαραίτητο στη δεύτερη περίπτωση.
Που πλεονεκτεί η ζόκα | Δημήτρης Σολωμονίδης
Το βασικό πλεονέκτημα της ζόκας, σε σχέση με άλλα ψαρέματα που απευθύνονται σε μεγάλα ψάρια (σφυρίδες, συναγρίδες, φαγκριά, ροφοί και μαγιάτικα), είναι κατά την γνώμη μου ότι, αφού βρεις τα ψάρια στο βυθόμετρο κάνοντας βόλτα γύρω από τα καταχωρημένα στο GPS σημάδια σου, μπορείς να την κατευθύνεις δολωμένη με μια σουπιά ή ένα καλαμάρι κατευθείαν πάνω από τα ψάρια, χωρίς να παρεμβάλλεται τίποτα άλλο ανάμεσα στο δόλωμα και το ψάρι (όπως συμβαίνει σε άλλα ψαρέματα, με τα βαρίδια της συρτής ή του μολυβιού φύλακα). Έτσι τα ψάρια τσιμπούν πολύ πιο εύκολα, αφού δεν υπάρχει κάτι να τα φοβίζει.
Δολώνοντας σουπιά στη ζόκα
