Προπέλα: Στην αναζήτηση της κατάλληλης
Σίγουρα θα έχετε αναρωτηθεί γιατί να υπάρχουν τόσα διαφορετικά είδη προπελών και φυσικά κατά πόσο µπορεί να επηρεάσουν αυτά τις επιδόσεις του σκάφους µας, εφόσον µιλάµε πάντα για την συνηθισµένη τουριστική χρήση που κάνει ο µέσος χειριστής!
Η απάντηση είναι πως η προπέλα µεταµορφώνει το σκάφος και είναι λογικό µιας και είναι το τελικό εξάρτηµα που µετατρέπει την ισχύ του κινητήρα σε κίνηση του σκάφους µας. Το να βρεις την κατάλληλη προπέλα δεν είναι εύκολη υπόθεση και φυσικά το «κατάλληλη» δεν µπορεί να αντιπροσωπεύει όλες τις διαφορετικές χρήσεις ενός σκάφους. Αλλά ας ασχοληθούµε για αρχή µε τα κύρια χαρακτηριστικά των προπελών.
∆ιάµετρος και βήµα
Η κάθε προπέλα έχει χαραγµένη πάνω της δυο αριθµούς. Πχ 13 Χ 19. Και οι δυο αυτοί αριθµοί αναφέρονται σε ίντσες. Ο πρώτος αριθµός είναι η διάµετρος της προπέλας και ο 2ρος αριθµός το βήµα της. ∆ιάµετρος είναι η διάµετρος ενός νοητού κύκλου που διέρχεται από τα άκρα των πτερυγίων της και βήµα είναι η απόσταση που διανύει η προπέλα θεωρητικά σε κάθε πλήρη περιστροφή της. Αυτό µπορούµε να το κατανοήσουµε πολύ εύκολα αν παροµοιάσουµε την προπέλα µε µια ξυλόβιδα που βιδώνει σε ένα ξύλο (παροµοιάζουµε το ξύλο µε το νερό). Η απόσταση που εισέρχεται η βίδα στο ξύλο σε κάθε πλήρη περιστροφή µε το κατσαβίδι είναι το βήµα της. (∆είτε το παρακάτω σχέδιο).
Ολίσθηση
Ας έρθουµε πάλι στο προηγούµενο παράδειγµα µε την βίδα και το ξύλο. Στην πράξη θα διαπιστώσουµε πως η ταχύτητα του σκάφους µας είναι λίγο ή αρκετά µικρότερη από αυτή που θα έπρεπε θεωρητικά να είναι. ∆ηλαδή σε κάθε περιστροφή της προπέλας το σκάφος µας κινείται µικρότερη απόσταση από την θεωρητική και αυτό επειδή το νερό δεν είναι στερεό σώµα. Η θεωρητική ταχύτητα µπορεί να υπολογιστεί από την µέτρηση των στροφών του κινητήρα µας, τη σχέση µετάδοσης του κιβωτίου του κινητήρα µας και από το βήµα της προπέλας µας. Η πραγµατική ταχύτητα µας µετριέται εύκολα µε την χρήση gps. Με αυτά τα στοιχεία µπορούµε εύκολα µε τη βοήθεια πολλών ιστοσελίδων που υπάρχουν στο διαδίκτυο να υπολογίσουµε την τιµή της ολίσθησης µας. Πρέπει η πραγµατική µας ταχύτητα να είναι τουλάχιστον στο 80% της θεωρητικής και στις τελικές στροφές του κινητήρα µας αν είναι δυνατόν να είναι κοντά στο 90% της θεωρητικής. ∆ηλαδή η τιµή της ολίσθησης να είναι µικρότερη από 20% στις µεσαίες στροφές και κάτω από 10% στις τελικές στροφές του κινητήρα µας. (Αυτές οι τιµές αφορούν ταχύπλοα σκάφη πλαναρίσµατος) (φωτ3). Σε περίπτωση που κάτι τέτοιο δεν συµβαίνει, σηµαίνει πως δεν έχουµε επαφή της προπέλας µας µε τον απαιτούµενο όγκο νερού που χρειάζεται για να δώσει την επιθυµητή όση στο σκάφος µας. Πιθανές λύσεις για να µειώσουµε την ολίσθηση είναι να χαµηλώσουµε το ύψος του κινητήρα, να χρησιµοποιήσουµε προπέλα µε µεγαλύτερη διάµετρο πτερυγίων ή µε περισσότερα πτερύγια.
Αερισµός ή αλλιώς ξενέρισµα
Είναι η κατάσταση όπου τα πτερύγια της προπέλας έρχονται σε επαφή µε αέρα, που είτε προέρχεται από την επιφάνεια είτε είναι από καυσαέρια. Αυτό γίνεται αντιληπτό γιατί ο ήχος της µηχανής αλλάζει, το σκάφος χάνει ταχύτητα και οι στροφές αναβαίνουν στιγµιαία. Συνήθως συµβαίνει όταν στρίψουµε πολύ και απότοµα το σκάφος, αν έχουµε το µοτέρ τοποθετηµένο πολύ ψηλά, ή έχουµε τριµάρει πάρα πολύ ψηλά τον κινητήρα µας.
Σπηλαίωση
Τις περισσότερες των περιπτώσεων συγχέεται µε την ολίσθηση. Η σπηλαίωση είναι η δηµιουργία φυσαλίδων ατµού από την πολύ χαµηλή πίεση που δηµιουργείται στο πίσω µέρος των πτερυγίων της προπέλας. Αν και σε πολλές προπέλες η σπηλαίωση υπάρχει σε µικρό βαθµό στην κανονική τους λειτουργία χωρίς να αποτελεί πρόβληµα, µεγάλες τιµές σπηλαίωσης δηµιουργούν φθορά στην επιφάνεια των πτερυγίων λόγω της κρούσης του νερού πάνω στα πτερύγια, µε την εξαφάνιση των φυσαλίδων.
Προπέλες µε περιµετρικές οπές
Πρόκειται για ένα παιχνίδι µε την ολίσθηση! Στις χαµηλές στροφές τα καυσαέρια του κινητήρα εξάγονται από τις περιµετρικές οπές πάνω στα πτερύγια της προπέλας, η προπέλα λοιπόν έρχεται σε επαφή µε νερό και αέρα οπότε οι τιµές της ολίσθησης ανεβαίνουν ώστε η προπέλα να αποδίδει λιγότερο αλλά να ζορίζει και λιγότερο τον κινητήρα, που στις χαµηλές αυτές στροφές είναι πολύ µακριά από τη µέγιστή ροπή του. Αυξάνοντας οι στροφές τα καυσαέρια λόγω της κίνησης παύουν να εξέρχονται από τις οπές και εξέρχονται κανονικά από το τέλος της χοάνης της προπέλας, µη επηρεάζοντας τα πτερύγια και κατά συνέπεια την ολίσθηση, αφήνοντας την προπέλα να αποδώσει κανονικά. Με αυτό το τέχνασµα, πετυχαίνεται λιγότερο ζόρι του κινητήρα στις χαµηλές στροφές και πολύ καλύτερο πλανάρισµα του σκάφους.
Υλικό κατασκευής
Οι προπέλες είναι συνήθως κατασκευασµένες από αλουµίνιο ή από ατσάλι, ανοξείδωτο ή βαµµένο. Υπάρχουν περιπτώσεις που είναι κατασκευασµένες από ανθεκτικό πλαστικό, αλλά σε πολύ µικρές ιπποδυνάµεις κάτω των 5 ίππων που δεν θα ασχοληθούµε. Οι κατασκευαστές συνήθως τοποθετούν στους κινητήρες τους αλουµινένιες προπέλες οι οποίες είναι πιο οικονοµικές και δουλεύουν ικανοποιητικά, παρόλα αυτά όµως οι ανοξείδωτες προπέλες που είναι πολύ πιο ακριβές έχουν πολύ καλύτερες επιδόσεις.
Ας δούµε επιγραµµατικά λοιπόν τα πλεονεκτήµατα του κάθε τύπου:
Ατσάλινες προπέλες
•Είναι πολύ πιο ανθεκτικές από τις αλουµινίου και δεν στρεβλώνουν (παραµορφώνονται) τα πτερύγια τους από τις δυνάµεις που ασκούνται, διατηρώντας λοιπόν το σχήµα τους ακόµα και στις µέγιστες στροφές του κινητήρα, διατηρούν και την καλή τους απόδοση!
•Λόγω µεγαλύτερου βάρους έχουν µεγαλύτερη αδράνεια, έτσι δεν προλαβαίνουν να ανεβάσουν γρήγορα στροφές σε περίπτωση αερισµού ή αποθαλάσσωσης και έτσι ξαναπιάνουν αµέσως νερό όταν επανέλθουν σε φυσιολογική κατάσταση, σε αντίθεση µε τις αλουµινίου που πολλές φορές πρέπει να κλείσουµε την µανέτα για να ξαναπιάσουν νερό, λόγω υπερστροφίας που δηµιουργείται ακαριαία σε περίπτωση που η προπέλα χάσει την καλή επαφή της µε το νερό
•Λόγω µεγαλύτερης αντοχής του ατσαλιού συνήθως τα πτερύγια είναι πιο λεπτά και πιο κοφτερά µε αποτέλεσµα να υπάρχουν µικρότερες τριβές και µεγαλύτερη απόδοση.
Αλουµινίου προπέλες
•Είναι πολύ πιο οικονοµικές από τις ατσάλινες.
•Σε περίπτωση που χτυπήσουν (πχ σε κάποιο βράχο) κατά την λειτουργία τους, καταστρέφονται πολύ εύκολα λόγω την µειωµένης αντοχής του αλουµινίου, χωρίς να µεταδώσουν την δύναµη στο πόδι της µηχανής και να δηµιουργήσουν σοβαρό πρόβληµα στο κιβώτιο ταχυτήτων της, σε αντίθεση µε τις ατσαλένιες που λόγω της µεγάλης αντοχής, οποιοδήποτε χτύπηµα τους µεταδίδεται στο κιβώτιο της µηχανής αυξάνοντας πολύ της πιθανότητες για ζηµιά στον κινητήρα. Γι’ αυτό και πολλοί ψαροτουφεκάδες που κινούνται σε ρηχά νερά και κοντά σε βράχους, τις προτιµούν.
Αριθµός πτερυγίων
Οι πιο συνηθισµένες είναι οι προπέλες 3πτερυγίων, οι οποίες είναι ιδανικές για τα περισσότερα µικρά σκάφη για τουριστική χρήση. Οι προπέλες 4 και 5 πτερυγίων έχουν καλύτερη όση και καλύτερο κράτηµα του σκάφους, µιας και έχουν επαφή µε περισσότερο όγκο νερού. Προτείνονται για ρυµούλκηση, ταξίδι σε καιρό, σε βαριά σκάφη και µεγάλες ιπποδυνάµεις.
Επίσης συνήθως έχουν µικρότερα ποσοστά ολίσθησης από τις 3 πτερυγίων, λόγω της επαφής τους µε µεγαλύτερο όγκο νερού, γι αυτό το λόγο όµως συνήθως είναι και πιο ενεργοβόρες, αυξάνοντας την κατανάλωση σε σχέση µε τις προπέλες 3πτερυγίων.
∆οκιµάζοντας µια προπέλα
Πρώτη µας δουλειά είναι να διαπιστώσουµε πόσες στροφές βγάζει ο κινητήρας µας µε τη συγκεκριµένη προπέλα στο wot (Wide Open Throttle – τέρµα γκάζι). Ο κατασκευαστής του κάθε κινητήρα µας δίνει ένα εύρος στροφών που πρέπει να έχει όταν λειτουργεί µε «τέρµα γκάζι». Σκοπός µας είναι να φτάσουµε όσο πιο κοντά µπορούµε στις µέγιστες στροφές που µας δίνει ο κατασκευαστής χωρίς όµως να τις ξεπεράσουµε! Έτσι λοιπόν πρέπει να κάνουµε την δοκιµή µας σε ήρεµη θάλασσα, πηγαίνοντας το σκάφος µας µε «τέρµα γκάζι» προσέχοντας τις στροφές του στροφόµετρου. Εδώ να τονίσουµε ότι στο «τέρµα γκάζι» κάνουµε την µέτρηση µε τριµαρισµένη την µηχανή ψηλά και όχι έχοντάς την τέρµα κάτω. Ανάλογα µε τα αποτελέσµατα του στροφόµετρου βγάζουµε και τα συµπεράσµατά µας. Σε περίπτωση που οι µέγιστες στροφές µας είναι περισσότερες από τις µέγιστες του κατασκευαστή, πρέπει να τοποθετήσουµε προπέλα µε µεγαλύτερο βήµα. Σε περίπτωση που οι µέγιστες στροφές µας είναι αρκετά λιγότερες από τις µέγιστες του κατασκευαστή, πρέπει να τοποθετήσουµε προπέλα µε µικρότερο βήµα. Συνήθως για κάθε αλλαγή στο βήµα της προπέλας κατά 2 µονάδες, οι στροφές του κινητήρα µας αλλάζουν κατά 300-400. Πχ, Αν δοκιµάσουµε µια προπέλα βήµατος 19’ και µας βγάζει 5000 στροφές µέγιστο ο κινητήρας µας, αν τοποθετήσουµε την ίδια προπέλα σε βήµα 17΄ θα µας βγάλει µέγιστο 5300-5400 στροφές περίπου. Προσοχή, είναι πιθανό όταν δοκιµάζουµε διαφορετικούς τύπους προπελών πχ, διαφορετικού κατασκευαστή, ή µε διαφορετικό αριθµό πτερυγίων να µην υπάρχει αυτή η σχέση που αναφέραµε παραπάνω. ∆ηλαδή µπορεί πχ µια 4φτερη 17αρα να βγάζει λιγότερες στροφές από µια 3φτερη 19αρα, λόγω διαφορετικών γεωµετρικών χαρακτηριστικών. Έτσι καλό είναι να δοκιµάζουµε µια προπέλα και να υπολογίζουµε µε το παραπάνω τρόπο το σωστό βήµα για τον συγκεκριµένο τύπο προπέλας.
Τελειώνοντας, αν και όλα αυτά που αναφέραµε στο άρθρο δεν είναι παρά βασικά χαρακτηριστικά των προπελών, αξίζει τον κόπο να αφιερώσουµε χρόνο για να επιλέξουµε µια σωστή προπέλα για το σκάφος µας, γιατί η σωστή προπέλα υπόσχεται επιδόσεις, καλή πλεύση – οδηγική συµπεριφορά και οικονοµία καυσίµου… δηλαδή τα πρώτα ζητούµενα για τους περισσότερους χειριστές.
Καλές και απροβληµάτιστες πλεύσεις σε όλους!
