Μέσα του Μάρτη, και όπως κάθε χρόνο τέτοια εποχή, οι πληθυσµοί των καλαµαριών µειώνονται στο ελάχιστο, ενώ οι παραλίες και τα λιµάνια της χώρας κατακλύζονται από σουπιές που αναζητούν το ταίρι τους. Είναι πολύ φυσικό λοιπόν ο απλός λαός να τους αποδίδει τον τίτλο του «κεφαλόποδου της Σαρακοστής».
Γενικά
Οι σουπιές, µαζί µε τα χταπόδια, τα καλαµάρια και τους ναυτίλους, απαρτίζουν τα κεφαλόποδα. Με τα δύο πρώτα τη συνδέουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά και τη χωρίζουν ελάχιστες διαφορές. Και τα τρία έχουν οκτώ ισοµήκεις βραχίονες µε βεντούζες, αλλά η σουπιά και το καλαµάρι διαθέτουν επίσης δύο πλοκάµια για τη σύλληψη της τροφής τους, ενώ τα πλοκάµια της σουπιάς καταλήγουν σε δύο κυπελλοειδείς εκµυζητές. Τα µεγάλα πλοκάµια της σουπιάς έχουν σχήµα που θυµίζει ρόπαλο και από εκεί εκχύεται ένα είδος αναισθητικού (νευροτοξίνη, την οποία διαθέτουν επίσης τα χταπόδια και µερικά είδη καλαµαριών).
∆ιαφορές παρουσιάζουν επίσης τα κεφάλια τους, ο κορµός (το χταπόδι δε διαθέτει πτερύγια, όπως επίσης δεν έχει κανένα είδος «κόκκαλου» εσωτερικά), οι «ενδιαιτήσεις» τους (το χταπόδι «θαλαµώνει», ενώ τα άλλα δύο ζουν στην ανοικτή θάλασσα). Τα χταπόδια και οι σουπιές τρέφονται κοντά στο βυθό, κυρίως µε καρκινοειδή και αρθρόποδα, αλλά οι σουπιές και τα καλαµάρια τιµούν επίσης τα ψάρια και τις γαρίδες. Από πλευράς µεγέθους, οι σουπιές φτάνουν το ένα µέτρο µήκος και βάρος 10 κιλά (γιγάντιες σουπιές της Αυστραλίας), ενώ το µέσο µήκος στη χώρα µας κυµαίνεται µεταξύ 15-25 εκατοστών, µε τα χταπόδια να φτάνουν ή να ξεπερνούν τα πέντε µέτρα και τα γιγάντια καλαµάρια τα οποία ζουν σε αρχιπελάγη και πολύ µεγάλα βάθη, έχουν πρωταγωνιστήσει-και όχι άδικα-σε ταινίες τρόµου!!!
Ειδικότερα για τη σουπιά
Αν και η γενική άποψη που επικρατεί χαρακτηρίζει τα κεφαλόποδα ως αφελή όντα, στην πραγµατικότητα είναι ιδιαίτερα έξυπνα. Μάλιστα η σουπιά θεωρείται από τα πιο νοήµονα ασπόνδυλα, καθώς έχει ένα από τους µεγαλύτερους λόγους εγκέφαλος/µέγεθος σώµατος. Ο µέσος όρος ζωής της είναι περίπου δύο χρόνια. Το κόκαλο εσωτερικά της, αποτελείται από αραγονίτη, ένα είδος ασβεστόλιθου (ανθρακικό ασβέστιο-CaCO3) µε πόρους, το οποίο εγκλωβίζει οξυγόνο µεταβάλλοντας την πλευστότητα του κεφαλόποδου. Τα µάτια της διαφέρουν από αυτά των άλλων ασπόνδυλων και µοιάζουν αρκετά µε τα ανθρώπινα σε κατασκευή, λέγεται µάλιστα ότι είναι σχηµατισµένα πλήρως πριν ακόµα γεννηθεί και µπορεί να παρατηρεί γύρω της, από το αυγό ακόµα. Παρότι δεν ξεχωρίζει χρώµατα είναι ικανή να αλλάξει το χρώµα του δέρµατός της.
Η µεγάλη της ικανότητα χρωµατικής προσαρµογής στο περιβάλλον της, οφείλεται στις οµάδες χρωµατοφορέων που διαθέτει και όχι άδικα της έδωσε τον τίτλο «χαµαιλέοντας της θάλασσας». Χαρακτηριστικό είναι ότι έχει τόσο µεγάλη πυκνότητα κυττάρων χρωστικών ουσιών, ώστε να αντιστοιχούν σε ανάλυση 359 dpi (dots per inch), αν φυσικά µπορούσαν να ελεγχθούν ανεξάρτητα. Το αίµα της έχει µια ασυνήθιστη πράσινη-µπλε χροιά, επειδή χρησιµοποιεί την -περιέχουσα χαλκό- πρωτεΐνη αιµοκυανίνη για να µεταφέρει οξυγόνο, αντί της αιµογλοβίνης των ασπόνδυλων (η οποία περιέχει σίδηρο). Το σάλιο της περιέχει νευτροτοξίνες παραγόµενες από βακτήρια και µε αυτό παραλύει και ακινητοποιεί τα θύµατά της πριν τα φάει. Την περίοδο της αναπαραγωγής τα αρσενικά ανταγωνίζονται δυνατά µεταξύ τους και αυτό είναι πολύ φυσικό αν αναλογιστούµε πως η αναλογία θηλυκών προς αρσενικά άτοµα είναι στην καλύτερη περίπτωση 1:5, ενώ σε κάποιες περιοχές συγκεντρώνονται τόσα πολλά αρσενικά, ώστε η αναλογία φθάνει ακόµα και 1:10!
Ψάρεμα σουπιάς: Που, πότε, πώς;
Πριν ξεκινήσει κάποιος το ψάρεµα της σουπιάς µε τεχνητά, πρέπει να έχει ξεκαθαρίσει και να γνωρίζει σε βάθος λεπτοµέρειες και µυστικά από τον κύκλο της ζωής της. Έτσι, οι παραπάνω πληροφορίες αποκτούν πραγµατικά µεγάλη αξία για το σχηµατισµό σφαιρικής άποψης. Ας δούµε όµως µερικά πολύ ουσιώδη και κρίσιµα και τις απαντήσεις τους:
Ψάρεμα σουπιάς: Που θα τις αναζητήσω;
Οι διατροφικές και αναπαραγωγικές τους συνήθειες, µαρτυρούν τα σηµεία που οι σουπιές κάνουν έντονη την παρουσία τους. Βυθός µε διάσπαρτα µονόπετρα, φυκιάδες ή λιµάνια αποτελούν σίγουρα σηµεία για την αναζήτηση των κεφαλόποδων. Η πετρώδης σύσταση και η παρουσία φυκιών στο βυθό, προσφέρει προστασία και κάλυψη από τους εχθρούς τους (αρπακτικά ψάρια, µεγαλύτερες σουπιές), εγγυάται την ύπαρξη και εξασφάλιση άφθονης τροφής (καρκινοειδή, µικρόψαρα και γαρίδες) και επίσης παρέχει ασφάλεια κατά την εναπόθεση των αυγών, τα οποία προσκολούνται σε πέτρες ή φύκια, µέχρι να βγει η «νέα γενιά».
Ψάρεμα σουπιάς: Πότε είναι η καλύτερη εποχή και ώρα για το ψάρεµά τους;
Η καλύτερη ώρα για το ψάρεµα της σουπιάς, όπως και σε όλα σχεδόν τα ψαρέµατα εντοπίζεται κοντά στο σούρουπο και την αυγή. Επίσης, πολύ παραγωγικές είναι οι πρώτες βραδυνές ώρες, ενώ µπορούν να ψαρευτούν το ίδιο καλά και τη µέρα, αλλάζοντας όµως τεχνητά. Σουπιές, όπως και καλαµάρια, υπάρχουν όλες τις εποχές του χρόνου, αλλά η περίοδος της αναπαραγωγής πυκνώνει τους πληθυσµούς των κεφαλόποδων στα ρηχά σηµεία. Ασφάλεια, άφθονη τροφή, πολλοί υποψήφιοι σύντροφοι, κάνουν τις σουπιές να κατακλύζουν λιµάνια, ακροθαλασσιές και βραχοτόπια, µε την είσοδο της άνοιξης και µέχρι να αποχύσουν τα αυγά τους, δηλαδή γύρω στις αρχές του Ιούνη. Εκείνη την εποχή δεν είναι παράξενο να δείτε µια σουπιά να παρασύρεται εξουθενωµένη από το κύµα και να ξεβράζεται στην αµµουδιά. Οι τελευταίες δυνάµεις έχουν ξοδευτεί για τη γέννα…
Οι αρσενικές σουπιές υπερτερούν των θηλυκών (µιλήσαµε παραπάνω για την … «δυσανάλογη αναλογία» τους) και είναι γενικά πιο µεγαλόσωµες. Το σώµα τους είναι ριγωτό και διαθέτουν 8 βραχίονες (κοντά µουστάκια) αντί 6 των θηλυκών, οι οποίες είναι πιο παρδαλές σε χρώµατα και αποχρώσεις (κάτι σαν τίγρης και λεοπάρδαλη…). Η πιο έντονη αναζήτηση τροφής, τις κάνει λιγότερο επιφυλακτικές και πολλαπλά επιθετικές, είτε γιατί θέλουν να θρέψουν τα αυγά τους, είτε για να αναπληρώσουν τις δυνάµεις που σπαταλούν κατά τη διαδικασία της αναπαραγωγής, είτε ακόµα για να διαφυλάξουν το χώρο τους από εισβολείς και σφετεριστές του τόπου τους. Η άνοιξη λοιπόν είναι ο καιρός της σουπιάς και των σουπιοψαράδων…
Ποιος είναι ο κατάλληλος εξοπλισµός;
Αν ήδη διαθέτετε εξοπλισµό για το ψάρεµα των καλαµαριών, είσαστε απόλυτα καλυµµένοι και για το ψάρεµα της σουπιάς. Καλάµια µε µήκος από 2,1 έως 2,6 µέτρα (7-8,6 ft), µέτρια ή γρήγορα (regular/regular-fast action), µηχανισµοί spinning κατηγορίας 2000-2500, νήµα κατηγορίας 8-10 λιµπρών ή αλλιώς αντοχής 3,6-4,5 κιλών (αντίστοιχο στην Ιαπωνική κλίµακα, PE 0,6-1, δηλαδή διάµετρος 0,128-0,165), ένα κοµµάτι fluorocarbon γύρω στη µία οργιά (παρεµβάλλεται µεταξύ του νήµατος και της παραµάνας), µια παραµάνα µικρού µεγέθους (lure snap, size 0-1), αντοχής λίγο µεγαλύτερης του νήµατος και µερικά τεχνητά egi (γαρίδες), είναι ακριβώς ότι χρειαζόµαστε για να απολαύσουµε το ψάρεµα των κεφαλόποδων. Επειδή η σουπιά συνηθίζει να «στραγγαλίζει» τα τεχνητά, στρίβοντας και σφίγγοντας τους βραχίονές της σε µια «λαβή θανάτου» γύρω από τις καλαµαριέρες, γενικά κάνει πιο σίγουρα πιασίµατα. Επίσης, τα µεγάλα της πλοκάµια κόβονται δυσκολότερα από εκείνα των καλαµαριών και συγχωρεί κάποια λάθη στην ανάκτηση, οπότε τα πιο fast καλάµια σιγουρεύουν τη σύλληψή τους. Μόνο τη στιγµή του αποχιάσµατος χρειάζεται λίγο παραπάνω προσοχή, αν δούµε πως έρχεται µε τα µεγάλα πλοκάµια τεντωµένα.
Τι δολώµατα να προτιµήσω;
Τα δολώµατα πρέπει -όπως συνηθίζεται σε κάθε θαλασσινή τεχνική- να αποτελούν µέρος του διαιτολογίου του θηράµατος. Οπότε, η σουπιά δε θα µπορούσε να αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα. Επειδή σπάνια –ίσως και ποτέ- θα τη δούµε να κινείται στα µεσόνερα, δολώµατα που µοιάζουν στην πανίδα του πετρώδους βυθού, της φυκιάδας ή του ντόκου, θα την ξεγελάσουν ευκολότερα. Τεχνητά σε σχήµα και αποχρώσεις γαρίδας (πορτοκαλοκόκκινα), καβουριού (αποχρώσεις του πράσινου, του καφέ ή του µπλε) και οµοιώµατα σουπιάς (ύφασµα µε µαύρα «νερά», κίτρινες πινελιές, ιριδισµοί), αποτελούν σίγουρες λύσεις για τη σύλληψή τους. Επειδή οι «ενδιαιτήσεις» τους είναι πιο «βαθιές», τεχνητά µε το βάρος πολύ µπροστά ή πολύ «κοφτά» βαρίδια (fast sinking, κατεβαίνουν πιο κάθετα) βολεύουν πολύ σε πιο βαθιά νερά (βάθος >3 µ.). Σε βάθη έως τρία µέτρα, τα slow sinking τεχνητά δίνουν στα κεφαλόποδα το χρόνο να τα εντοπίσουν καλύτερα.
Ποια είναι η τεχνική µε την καλύτερη απόδοση;
Η τεχνική µας περιλαµβάνει χτυπήµατα, αλλά αυτή τη φορά αφήνουµε το τεχνητό να πατώσει, τα χτυπήµατα είναι µικρότερα σε ένταση και οι ανασηκώσεις της κορυφής του καλαµιού κοφτές και σύντοµες. Ο χρόνος παραµονής του τεχνητού σε στάση ακινησίας που ακολουθεί ένα µεγαλύτερο χτύπηµα ή µία σειρά από δύο-τρία µικρά, παρατείνεται. Όπως είπαµε και νωρίτερα, η σουπιά ζει, κινείται, κυνηγά, αναπαράγεται κοντά στο βυθό, οπότε, αφού εντοπίσει το τεχνητό από το χτύπηµα, θέλει το χρόνο της για να το προσεγγίσει όσο βυθίζεται, και είτε να το αγκαλιάσει πριν καν ακουµπήσει κάτω (σε βαθύτερα νερά ή όταν το κεφαλόποδο είναι αρκετά µακρύτερα από το τεχνητό), είτε, αφού κάτσει κάτω να περιµένει µερικά δευτερόλεπτα και µετά να το µουντάρει. Την εποχή της αναπαραγωγής περιµένουµε την επίθεσή της όσο η πετονιά κατευθύνεται προς το βυθό (φροντίζουµε να έχουµε πάντα επαφή µε το τεχνητό χωρίς να αφήνουµε το νήµα να δίνει µπόσικα), ή λίγο µετά την επαφή µε αυτόν, ενώ τις πιο «πρώιµες» ή «όψιµες» εποχές είµαστε πιο υποµονετικοί.
Μυστικά και κόλπα…
Αν η σουπιά ξαγκιστρωθεί µην απογοητευτείτε. Αν τα νερά είναι ρηχά και υπάρχει οπτική επαφή µε το βυθό, αναζητείστε κάποια πέτρα ή συστάδα µε φύκια στο σηµείο που χάσατε την επαφή µε το κεφαλόποδο και προσπαθείστε να ρίξετε λίγο µακρύτερα, προσέχοντας να περάσετε δίπλα ή επάνω του ανακτώντας πετονιά (νήµα). Σε βαθύτερα νερά, αφήστε το τεχνητό να βυθιστεί και έχετε µεγάλη πιθανότητα να το ξαναπιάσετε, αφού συνήθως φεύγει «σφαίρα» προς τα κάτω και θα περιµένει το τεχνητό σας. Τα υπόλοιπα είναι θέµα ενστίκτου και τσαµπουκά… Σε ρηχά λιµάνια, αναζητείστε τη κοντά στο ντόκο, περπατώντας παράλληλα µε αυτόν και ανεβοκατεβάζοντας ελαφρά το τεχνητό σας. Μπορεί µάλιστα να έχετε και οπτική επαφή µαζί τους αν τα νερά φωτίζονται καλά. Σίγουρα δεν είναι και τόσο τίµια τεχνική, αλλά στη δύσκολη στιγµή ο µεζές θα βγει. Κάτι ξέρουν και τα «καµάκια»…
Τις «δύσκολες νύχτες», όταν κυριολεκτικά απαξιώνουν τα τεχνητά σας, βοηθήστε λίγο την κατάσταση µε κανένα «µυρωδικό». Ψαρόλαδο, σπρέι αµινοξέος ή φεροµόνης, φωσφορούχο ζελέ, µπορούν να ανατρέψουν την κατάσταση προς όφελός σας… Τη µέρα προτιµούµε τεχνητά χωρίς ύφασµα εξωτερικά, αλλά από σκέτο, διαφανές, µονόχρωµο πλαστικό, τα οποία εσωτερικά φέρουν ανακλαστικό, για να «κάνουν παιχνίδι» µε τις ακτίνες του ήλιου. Επίσης, τα πλαστικά τεχνητά ανθίστανται περισσότερο στο σκληρό, σα ράµφος στόµα της, ενώ τα υφασµάτινα καταπονούνται και τελικά καταστρέφονται γρήγορα. Εµπειρικά, τα κόκκινα και πορτοκαλί πλαστικά τεχνητά έχουν το προβάδισµα… Μετά το «άγγιγµα» της σουπιάς στο τεχνητό και το κάρφωµα που σιγουρεύει το κεφαλόποδο, ανάψτε αµέσως το φακό κεφαλής και έχετε το νου σας. Η ανταγωνιστική συµπεριφορά των αρσενικών, πιθανόν να σας αποφέρει περισσότερες από µία σουπιές στην ίδια προσπάθεια, καθώς η απόχη σας µπορεί να βάλει µέσα εκτός από τη «νύφη» και το «γαµπρό». ∆εν είναι τυχαίο ότι την παλιά εποχή συνήθιζαν να δένουν µια ζωντανή θηλυκιά (ή και ένα ξύλινο οµοίωµά της) και να τη σέρνουν γύρω-γύρω στα λιµάνια, αποχιάζοντας τα αφελή αρσενικά που την ακολουθούσαν σωρηδόν.
Όπως βλέπετε η συµπεριφορά των αρσενικών είναι ίδια και απαράλλαχτη, σε όλα τα πλάσµατα της φύσης, όταν υπεισέρχεται το σεξουαλικό κίνητρο και πάντα συµπεριφερόµαστε ως θύµατα… Όταν µια καλαµαριέρα χάσει το βαρίδι της κατά τη διάρκεια του ψαρέµατος, σηκώνει πατεντάρισµα. Αν διαθέτετε τα απαραίτητα εργαλεία και υλικά (ένα µαρκαδόρο, ψαλίδι κοπής µετάλλων, λίµα ή Dremel, γυαλόχαρτο και φύλλο µολυβιού µε πάχος όµοιο µε αυτό των τεχνητών), µπορείτε να χρησιµοποιήσετε σαν πατρόν το βαρίδι µιας άλλης καλαµαριέρας, ίδιας κατηγορίας και µε το ψαλίδι, τη λίµα ή το εργαλείο Dremel να διαµορφώσετε το µεταλλικό φύλλο, ώστε να αποκτήσει πιο «επιθετική» καµπύλη εµπρός. Έτσι, θα κατεβαίνει πιο πολύ «µε τη µούρη» και θα είναι πολλαπλά προκλητικό για ψάρεµα σε βαθιά νερά, µε µικρά κοφτά χτυπήµατα που δε σηκώνουν την καλαµαριέρα πολύ ψηλά.
Κλασικό δείγµα εξυπνάδας…
Στην αρχή του άρθρου αναφερθήκαµε στην εξυπνάδα της σουπιάς, αλλά στην πορεία του άρθρου ίσως κάπου να αµφισβητήθηκε. Μια συµπεριφορά της η οποία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγµα της ευφυΐας της, λαµβάνει χώρα την εποχή της αναπαραγωγής. Τα µικρά αρσενικά -λόγω της αναλογίας αρσενικών/θηλυκών- συνήθως δεν έχουν ελπίδα να βρουν σύντροφο, καθώς υστερούν έναντι των µεγαλύτερων ατόµων και επόµενο είναι να παραγκωνίζονται από αυτά. Τα µεγαλόσωµα αρσενικά, αφού ζευγαρώσουν µε τα θηλυκά, παραµένουν για αρκετές ώρες δίπλα τους αποτρέποντας την επαφή τους µε κάθε άλλο επίδοξο «µνηστήρα». Όµως, οι µικρότερες αρσενικές σουπιές επιστρατεύουν την εξυπνάδα τους, για να συµµετέχουν και αυτές στην αναπαραγωγική διαδικασία. Παραλλάσσουν τα χρώµατά τους έτσι ώστε να µοιάζουν µε θηλυκές, φουσκώνουν την κουκούλα τους (φυσούνα) για να µοιάζει σαν σάκος γεµάτος µε αυγά, προσπερνούν τον αρσενικό που δεν αισθάνεται πια απειλή από την παρουσία τους, και µόλις φθάσουν το θηλυκό που βρίσκεται σε ακινησία, ζευγαρώνουν και αυτοί µαζί τους. Εκπληκτικό;!