ΣΥΡΤΗ: Ο χρωματισμός στα τεχνητά δολώματα

Οι περισσότεροι φίλοι της συρτής διαθέτουν μία σεβαστή γκάμα τεχνητών δολωμάτων, τόσο σε μεγέθη όσο και σε χρωματικούς συνδυασμούς. Στοχεύοντας σε μια συγκεκριμένη κατηγορία θηραμάτων από την επιφάνεια μέχρι το βυθό και αφού επιλέξουμε το είδος και το μέγεθος, έρχεται η ώρα να μας απασχολήσει ο χρωματισμός στα τεχνητά δολώματα

Τεχνητά κόκκινα, πράσινα, μπλε, με ρίγες, με έντονα στίγματα, με ιριδίζουσες ράχες, με λευκές κοιλιές και τόσα άλλα, περιμένουν υπομονετικά στα ράφια των καταστημάτων ειδών αλιείας, μέχρι να κερδίσουν -κατά κύριο λόγο- το βλέμμα του ψαρά και στη συνέχεια την προσοχή των ψαριών. Μπορεί κάποιοι να υποτιμούν την αξία των χρωμάτων, κανείς όμως δεν επιλέγει  ένα μόνο χρωματικό συνδυασμό και φυσικά δεν αγοράζει τεχνητά με… κλειστά τα μάτια.

Ο χρωματισμός στα τεχνητά δολώματα, τι βλέπουν τα ψάρια
Όσον αφορά στα ψάρια, άλλες φορές ανταποκρίνονται στο κόκκινο, σε κάποιες περιοχές “τρελαίνονται” με το μπλε και κάποιες ώρες τις ημέρας κυνηγούν τα σκούρα τεχνητά. Στην πραγματικότητα το θέμα είναι πολύπλοκο, γιατί άλλα χρώματα βλέπουμε εμείς και  άλλα χρώματα βλέπουν τα ψάρια, ενώ τα ίδια τα χρώματα μεταβάλλονται από βάθος σε βάθος. Για να μπορέσουμε να ερμηνεύσουμε κάποια φαινόμενα,  θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σε βασικά ερωτήματα αναφορικά με τους χρωματισμούς των τεχνητών,  χωρίζοντάς τα σε τρείς ενότητες:
• τη φυσική των χρωμάτων και πως αυτά συμπεριφέρονται μέσα στο νερό
• μπορούν τα ψάρια να διακρίνουν χρώματα και πως ανταποκρίνονται στους διάφορους χρωματικούς συνδυασμούς;
• πως τελικά θα επιλέξουμε τα κατάλληλα χρώματα για τα  τεχνητά μας;

Φως και χρώμα
α) Τα λευκό φως αποτελείται από όλα τα χρώματα μαζί. Κάθε χρώμα αποτελεί ένα ηλεκτρομαγνητικό κύμα με δική του συχνότητα και ενέργεια. Κάθε σώμα,  ανάλογα με το υλικό κατασκευής του μπορεί να απορροφήσει συγκεκριμένα χρώματα (ενέργειες) και τα υπόλοιπα απλά τα ανακλά. Έτσι, ένα σώμα το οποίο απορροφά όλα τα χρώματα εκτός από το κόκκινο, στα μάτια μας φαίνεται απλά… κόκκινο. Τα μαύρα σώματα απορροφούν όλα τα χρώματα και τα λευκά δεν απορροφούν κανένα. Όταν το λευκό φως περνά από τον αέρα στο νερό, ουσιαστικά περνά σε ένα κατά 800 φορές πυκνότερο μέσο. Ένα από τα φαινόμενα που παρατηρείται είναι η σταδιακή απορρόφηση των χρωμάτων καθώς το βάθος αυξάνεται. Αρχικά απορροφάται το κόκκινο με την μικρότερη ενέργεια, λίγο πιο βαθιά το πορτοκαλί, μετά το κίτρινο, το πράσινο, το μπλε και τελικά βαθύτερα απ’ όλα απορροφάται  το μωβ, με τη μεγαλύτερη ενέργεια. Τα χρώματα δεν χάνονται ακριβώς, αλλά μετατρέπονται σε αποχρώσεις του γκρι και του μαύρου.

Η μεγάλη ενέργεια εξασφαλίζει ουσιαστικά μικρή απορροφητικότητα, άρα και μεγάλη διεισδυτικότητα (μεγαλύτερο βάθος). Ο βυθός χάνει τα χρώματά του και το πάνελ γίνεται μπλε, γκρι και μαύρο. Στο πέλαγος, σε καθαρά, διαυγή νερά, το καλοκαίρι και κατά τις μεσημεριανές ώρες μιας ηλιόλουστης ημέρας, το κόκκινο χρώμα διεισδύει μέχρι τα 6 μέτρα βάθος, το πορτοκαλί μέχρι τα 15, το κίτρινο ως τα 30, το πράσινο 60, το μπλε 70, ενώ το μωβ φτάνει τελικά μέχρι και τα 80, με μέγιστη ορατότητα στα 100 μέτρα! Στην πραγματικότητα, οι συνθήκες φωτισμού και η διαύγεια των υδάτων που συναντούμε διαφέρουν πολύ, οπότε τα βάθη διείσδυσης των χρωμάτων μειώνονται δραματικά.

Η εποχή, η ώρα της ημέρας, οι επικρατούσες καιρικές συνθήκες και η διαύγεια των υδάτων θα καθορίσουν το τελικό βάθος που θα φτάσει το κάθε χρώμα. Το χειμώνα, καθώς ο ήλιος είναι αρκετά απομακρυσμένος από τη γη και στέλνει το φως του με μικρότερη ένταση, το βάθος διείσδυσης ελαττώνεται για όλα τα χρώματα. Με σύννεφα και ομίχλη το φως επίσης εξασθενεί. Όταν η θάλασσα είναι ταραγμένη και επικρατεί έντονος κυματισμός, οι ανακλάσεις του φωτός πολλαπλασιάζονται και το φως που περνά μέσα στο νερό ελαττώνεται. Κατά τις πρώτες πρωινές και τελευταίες απογευματινές ώρες ο ήλιος αποκλίνει σημαντικά από την κατακόρυφο, με αποτέλεσμα όλο και λιγότερο φως να περνά στο νερό, ενώ το μπλε είναι το χρώμα το οποίο επηρεάζεται περισσότερο  (χάνεται γρηγορότερα και εμφανίζεται αργότερα).

Το μέγιστο βάθος καθορίζεται από τη διαύγεια και η διαύγεια από τα αιωρούμενα σωματίδια. Απρίλιο και Μάιο οι συγκεντρώσεις σε φυτοπλαγκτόν κορυφώνονται, ενώ τον Ιούλιο ελαχιστοποιούνται. Νερά μολυσμένα ή με μεγάλη περιεκτικότητα σε σωματίδια πλαγκτόν, λάσπη κτλ., απορροφούν το φως περισσότερο και τα χρώματα χάνουν την διεισδυτικότητα τους δραματικά. Για να μιλήσουμε όμως και πάλι με πραγματικά νούμερα, κάτω από τα 30 μέτρα κυριαρχούν οι αποχρώσεις του μπλε και του γκρι.

β) Τα ανθρώπινο μάτι, διαθέτει στον αμφιβληστροειδή χιτώνα  ένα μεγάλο αριθμό από αισθητήρες φωτός. Τα συγκεκριμένα  κύτταρα-φωτοϋποδοχείς, ονομάζονται ραβδία (rods) και κωνία (cones), διεγείρονται από το φως και μεταφέρουν τις πληροφορίες στον εγκέφαλο μέσω χημικών αντιδράσεων. Τα ραβδία ενεργοποιούνται σε χαμηλό φωτισμό και μας βοηθούν να αντιληφθούμε το περίγραμμα ενός αντικειμένου. Τα κωνία (3 τύποι, S-M-L), μας βοηθούν με τη σειρά τους να αντιληφθούμε τα πρωτογενή χρώματα (μπλε- πράσινο- κόκκινο) και όλους τους συνδυασμούς τους (δευτερογενή χρώματα).

Κάποια είδη ψαριών, σε μεγαλύτερα βάθη με χαμηλό φωτισμό όπου τα χρώματα ουσιαστικά απουσιάζουν, ή στα ανοιχτά νερά με την μονότονη κυριαρχία του μπλε, διαθέτουν  πιθανά λιγότερα κωνία και περισσότερα ραβδία, οδηγώντας μας στο συμπέρασμα ότι διακρίνουν τα αντικείμενα κυρίως περιγραμματικά. Είναι όμως επιστημονικά τεκμηριωμένο, πως τα περισσότερα είδη ψαριών διαθέτουν επίσης ένα μεγάλο αριθμό από τους αντίστοιχους φωτοϋποδοχείς, ώστε να μπορούν να διακρίνουν και τα χρώματα, εξίσου καλά. Μελετώντας το φαινόμενο του βιοφωτισμού, το φως που παράγεται από τους θαλάσσιους οργανισμούς, εντοπίζεται κυρίως στη κυανοπράσινη περιοχή. Στην ίδια περιοχή, οι οφθαλμοί των ψαριών παρουσιάζουν και τη μέγιστη ευαισθησία.

Για τις ανάγκες του άρθρου θα σταθώ σε δύο καίριες υποθέσεις για την αξία του βιοφωτισμού. Το φως παράγεται από κάποια ψάρια για να προσελκύσουν κάποια άλλα. Ουσιαστικά είναι μια παγίδα για την σύλληψη μικρότερων θηραμάτων. Το φως παράγεται από το υποψήφιο θήραμα με σκοπό να αποθαρρύνει τις επερχόμενες επιθέσεις από τους διώκτες τους. Πολλά ψάρια αλλάζουν συχνά χρώματα και χρωματικούς συνδυασμούς  για την προσαρμογή τους στο περιβάλλον. Οι μεγαλύτεροι θηρευτές στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας, εκτελούν συνεχώς κατά την διάρκεια της ημέρας κατακόρυφες μετακινήσεις στη υδάτινη στήλη, με κριτήριο την ένταση του φωτός.

Αφενός τα περισσότερα ψάρια προτιμούν να βρίσκονται σε καλές συνθήκες φωτισμού, αφετέρου ακολουθούν τις μετακινήσεις των μικρότερων ψαριών, τα όποια με τη σειρά τους ακολουθούν τους μικροοργανισμούς, στους οποίους το φως απαιτείται για τις όποιες χημικές διεργασίες. Το έντονο θερμοκλινές θα αποτελέσει το κάτω φράγμα στην μετακίνηση εγκλωβίζοντας τους μικροοργανισμούς λόγω πυκνότητας. Τελικά, με το πρώτο φως της μέρας, τα ψάρια αρχίζουν να βαθαίνουν ως τις πρώτες μεσημεριανές ώρες και στην συνέχεια ακολουθούν ξανά ανοδική πορεία, μέχρι τη δύση του ήλιου. Οι συνθήκες φωτισμού, ανάλογα με την εποχή και τις καιρικές συνθήκες, θα καθορίσουν το εύρος αυτής της κατακόρυφης καθημερινής μετανάστευσης. Το βυθόμετρο μπορεί να επαληθεύσει τις υποθέσεις μας, εντοπίζοντας τα κοπάδια των μικρόψαρων αλλά και τους μεγαλύτερους θηρευτές.

γ) Και επειδή “Τα πάντα εν σοφία εποίησε”, για κάποιο λόγο τα πλάσματα του βυθού διαθέτουν κρυμμένη μια αξιοζήλευτη γκάμα χρωμάτων. Οι διάφορες αποχρώσεις του μπλε του γκρι  και του μαύρου, οι οποίες στην επιφάνεια μεταμορφώνονται σε ζωηρά χρώματα, όσο μονότονες και αν φαίνονται στα μάτια μας, θα διαφοροποιούνται στα μάτια των ψαριών και θα κουβαλούν σίγουρα  πληροφορίες σημαντικές για το περιβάλλον τους. Κόκκινα μάτια,  κόκκινες κηλίδες, ακόμα και κόκκινο κεφάλι, αν και παρουσιάζουν αλλαγές σύμφωνα με τις αυξομειώσεις του βάθους, υποδηλώνουν ψάρι πληγωμένο. Τα ψάρια μπορούν να το διακρίνουν, όπως ο δύτης διακρίνει το αίμα στα βαθιά, παρά την αλλαγή του χρώματος.

Εάν προσπαθήσουμε να παρέμβουμε με φωτεινές πηγές ή αυτόφωτα τεχνητά, μπορεί  μεν να κινήσουμε την περιέργεια των ψαριών, δε θα καταφέρουμε όμως να προκαλέσουμε την επίθεσή τους. Ακόμη και αν τα χωροκρατικά ένστικτα υπερισχύσουν, οι επιθέσεις θα αποτραπούν και τα ψάρια θα απομακρυνθούν, μάλλον ενοχλημένα. Παρακολουθώντας σε video ένα μίνι τηλεκατευθυνόμενο υποβρύχιο με flashers στο βυθό, τα μεγαλύτερα σε μέγεθος ψάρια πλησίαζαν διστακτικά, παρέμεναν σε απόσταση για μερικά δευτερόλεπτα και στη συνέχεια έφευγαν προς την αντίθετη κατεύθυνση, εμφανώς ενοχλημένα. Ακόμα και για τα flashers λοιπόν, που προπορεύονται των δολωμάτων στη συρτή, διατηρώ πλέον τις επιφυλάξεις μου.

Μπορεί τα ψάρια να λειτουργούν ενστικτωδώς, όταν όμως τους δοθεί η ευκαιρία, έστω και για σύντομο χρονικό διάστημα, θα επεξεργαστούν τα δολώματά μας πριν επιτεθούν. Επανειλημμένως, τα τεχνητά μου έχουν δεχθεί  από τις συναγρίδες βίαια χτυπήματα (προφανώς με το σώμα), δευτερόλεπτα πριν αποφασίσουν να δαγκώσουν. Στη συρτή επιφανείας, όταν τα ψάρια κινούνται κάτω από τα τεχνητά, λόγω σύγχυσης με τον ουρανό διακρίνουν κυρίως το περίγραμμά τους και έτσι τα σκούρα χρώματα βοηθούν ιδιαίτερα. Στο βυθό και τα μεσόνερα, ανάλογα τη θέση των ψαριών με τα τεχνητά, θα δώσουμε περισσότερο βάση στα χρώματα τη ράχης, της κοιλιάς ή τα πλευρικά. Μπορεί το κόκκινο στη κοιλιά να χάνεται γρήγορα, στην πραγματικότητα όμως μετατρέπεται σε ασθενές μαύρο, τονίζοντας το περίγραμμα σε χαμηλό φωτισμό, συγκριτικά με το λευκό.

Σκουρόχρωμες ή φωσφορίζουσες κοιλιές, φαίνονται μάλλον παράταιρες. Τα χρώματα της ράχης συνήθως είναι σκούρα όπως και των ψαριών με ρίγες. Στην ανοιχτή θάλασσα ταιριάζει καλύτερα μια μπλε ράχη, ενώ στις παράκτιες ζώνες και σε κλειστούς κόλπους θα προτιμήσουμε την πράσινη ράχη. Κοντά στις ακτές, συνήθως τα νερά είναι πιο θολά λόγω της ανάμειξης τους με ανόργανες και οργανικές ουσίες από τη στεριά και έτσι θα προτιμήσουμε κιτρινοπράσινα χρώματα.

Για να πειραματιστούμε σε συγκεκριμένους συνδυασμούς χρωμάτων θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε το ίδιο είδος τεχνητών, στο ίδιο μέγεθος, με την ίδια ταχύτητα, με τις ίδιες συνθήκες φωτισμού και φυσικά στο ίδιο βάθος. Ακούγεται μάλλον δύσκολο, αλλά με την εμπειρία  μας και αποκλείοντας εξαρχής αρκετά τεχνητά ακολουθώντας κάποιους γενικούς κανόνες, είναι εφικτό. Εάν πάλι δεν θέλουμε να πειραματιστούμε με χρωματικούς συνδυασμούς, μπορούμε απλά να εντοπίσουμε τα μικρόψαρα που δέχονται την επίθεση και να χρησιμοποιήσουμε ένα τεχνητό σε παραπλήσιο μέγεθος και χρώματα. Καλά να περνάτε…

Published in ΣΥΡΤΗ ΒΥΘΟΥ